سایت خانواده Khanevadehh | سایت خانواده Khanevadehh
اختلالات رفتاری در کودکان یکی از موضوعاتی است که همواره مورد توجه و تحقیق قرار گرفته است. در این مقاله از وب‌سایت خانواده، با موضوع اختلالات رفتاری در کودکان همراه شما خواهیم بود تا با نگاهی علمی به بهبود زندگی خانوادگی بپردازیم.
اختلالات رفتاری در کودکان
اختلالات رفتاری در کودکان شامل اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)، اختلال لجبازی مقابله آمیز (ODD) و اختلال سلوک (CD) می باشد. تشخیص به موقع و مداخله مناسب برای مدیریت این اختلالات و یاری رساندن به کودکان در دستیابی به نتایج بهتر در زمینه های اجتماعی، تحصیلی و عاطفی از اهمیت بالایی برخوردار است.
اختلالات رفتاری در کودکان چیست
اختلالات رفتاری در کودکان یکی از موضوعاتی است که همواره مورد توجه و تحقیق قرار گرفته است. امروزه این اختلالات به یکی از چالش های اصلی دوران کودکی تبدیل شده‌اند.
این اختلالات شامل مجموعه ای از رفتار های نامطلوب و غیر معمول در کودکان هستند که می توانند مشکلاتی در زندگی روزمره و روابط اجتماعی آن ها ایجاد کنند. همچنین، تأثیرات منفی این اختلالات بر رشد و توسعه کودکان نیز بسیار قابل توجه است.
اختلال رفتاری کودکان چیست
اختلالات رفتاری در کودکان به رفتار هایی اطلاق می شود که از نظر اجتماعی، فرهنگی یا روانی ناهنجار تلقی می شوند و به طور مداوم در تعامل کودک با اطرافیان اختلال ایجاد می کنند. این اختلالات معمولاً در خانه، مدرسه و سایر محیط های اجتماعی بروز می کنند.
علائم اختلالات رفتاری در کودکان
تفاوت اصلی رفتار های معمولی کودکان با اختلالات رفتاری، شدت، تداوم و تأثیر منفی آن بر زندگی کودک و اطرافیانش است.
– پرخاشگری مکرر
– نافرمانی از دستورات بزرگ تر ها
– بی توجهی به قوانین و مقررات
– ناراحتی و خشم بدون دلیل مشخص
– عدم تمرکز و بی قراری
شناخت انواع مختلف اختلالات رفتاری به والدین کمک می کند تا علائم را بهتر شناسایی کرده و اقدامات لازم را به موقع انجام دهند. در ادامه به سه نوع شایع این اختلالات می پردازیم.
اختلال کم توجهی بیش فعالی کودکان
اختلال ADHD یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری در کودکان است. کودکان مبتلا به این اختلال معمولاً:
1- تمرکز کمی دارند و سریع حواس شان پرت می شود.
2- فعالیت زیاد و بی قراری دارند.
3- در پیروی از دستورات یا تکمیل وظایف مشکل دارند.
4- صبر و تحمل کم در انتظار نوبت دارند.
5- در موقعیت های نامناسب زیاد حرف می زنند یا مزاحم دیگران می شوند.
علت دقیق ADHD هنوز مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی و محیطی نقش مهمی دارند. تشخیص این اختلال نیاز به ارزیابی تخصصی دارد و معمولاً با ترکیبی از رفتار درمانی، آموزش والدین و در برخی موارد دارو درمانی مدیریت می شود.
اختلال نافرمانی مقابله جویانه کودکان
کودکان مبتلا به ODD اغلب رفتاری خصمانه و مخالفت آمیز نسبت به والدین، معلمان و سایر افراد دارند. علائم این اختلال شامل:
– جر و بحث مداوم با بزرگ تر ها
– نافرمانی و سرپیچی از دستورات
– تحریک پذیری و خشم شدید
– مقصر دانستن دیگران برای اشتباهات خود
– عمدی اذیت کردن اطرافیان
این اختلال معمولاً در سنین پیش دبستانی تا اوایل دبستان بروز می کند. ODD اگر به موقع شناسایی و درمان نشود، می تواند زمینه ساز اختلالات شدیدتر مانند سلوک شود.
اختلال سلوک در کودکان
اختلال سلوک شدیدترین نوع اختلال رفتاری است. کودکان مبتلا به این اختلال:
– رفتارهای خشونت آمیز و پرخاشگرانه دارند.
– به دیگران، حیوانات یا اموال آسیب می زنند.
– به شدت قوانین را نقض می کنند.
– دروغ گویی و دزدی مکرر دارند.
– فاقد حس پشیمانی و همدلی هستند.
این اختلال معمولاً در سنین بالاتر (اواخر کودکی یا نوجوانی) بروز می کند و نیاز به مداخله تخصصی فوری دارد. درمان شامل روان درمانی، مداخلات خانوادگی و در موارد شدید دارو درمانی است.
اختلالات رفتاری مهم در کودکان
علاوه بر موارد بالا، کودکان ممکن است دچار اختلالات دیگری شوند که نیاز به بررسی دارند:
اختلال اضطراب جدایی در کودکان
کودک در زمان جدا شدن از والدین، به شدت مضطرب می شود و این اضطراب در زندگی روزمره اش اختلال ایجاد می کند.
اختلال وسواس فکری عملی در کودکان
کودک رفتارهای تکراری (مثلاً شستن دست ها یا چک کردن درها) انجام می دهد و افکار مزاحم و ناخواسته دارد.
اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان
ترس شدید از قضاوت شدن توسط دیگران باعث می شود کودک از موقعیت های اجتماعی اجتناب کند.
عوامل اختلالات رفتاری در کودکان
علت دقیق اختلالات رفتاری همیشه مشخص نیست، اما مجموعه ای از عوامل می توانند در بروز آن نقش داشته باشند:
1- عوامل ژنتیکی
سابقه اختلالات روانی یا رفتاری در خانواده می تواند ریسک بروز این اختلالات را افزایش دهد.
2- عوامل محیطی
محیط های پرتنش، خانواده های پرتنش یا بی ثبات، خشونت خانگی و روش های تربیتی سخت گیرانه یا بی توجه، همگی می توانند تاثیرگذار باشند.
3- مشکلات عصبی و مغزی
برخی ناهنجاری های عصبی یا اختلال در عملکرد مغز ممکن است منجر به بروز مشکلات رفتاری شود.
تشخیص اختلالات رفتاری در کودک
تشخیص اختلال رفتاری نیاز به دقت و بررسی دقیق دارد. معمولاً والدین، معلمان و مربیان اولین کسانی هستند که تغییرات رفتاری کودک را متوجه می شوند.
مراحل تشخیص:
– مشاهده مستمر رفتار کودک در موقعیت های مختلف
– ثبت علائم و زمان های وقوع آن ها
– مشاوره با روانشناس کودک و انجام ارزیابی های استاندارد
– بررسی وضعیت خانوادگی و سبک تربیتی کودک
– تشخیص به موقع می تواند از بروز مشکلات شدیدتر در آینده جلوگیری کند.
روش های درمان اختلالات رفتاری در کودکان
درمان بسته به نوع و شدت اختلال متفاوت است، اما معمولاً شامل ترکیبی از روش هاست:
1. روان درمانی کودک
روان درمانی به کودک کمک می کند تا احساسات خود را بهتر درک کند و روش های سالم تری برای ابراز آن ها یاد بگیرد.
2. آموزش والدین
والدین یاد می گیرند چگونه رفتارهای کودک را مدیریت کنند، روش های ارتباطی مؤثرتر داشته باشند و از تنبیه های نادرست پرهیز کنند.
3. مداخله در محیط مدرسه
معلمان با هماهنگی روانشناس می توانند محیطی امن تر و منظم تر برای کودک فراهم کنند.
4. دارو درمانی (در صورت لزوم)
برای برخی اختلالات مانند ADHD، دارو می تواند تمرکز و کنترل رفتاری کودک را بهبود بخشد.
نقش والدین مدیریت اختلالات رفتاری کودکان
والدین نقش بسیار مهمی در مدیریت و بهبود اختلالات رفتاری دارند. با صبوری، آگاهی و حمایت عاطفی می توان مسیر درمان را هموار تر کرد.
نکاتی برای والدین:
- به جای تمرکز بر رفتار منفی، رفتار مثبت کودک را تشویق کنید.
- الگوی رفتاری مناسبی برای کودک باشید.
- ارتباط خود با کودک را تقویت کنید.
- از برچسب زدن یا سرزنش بیش از حد خودداری کنید.
انواع اختلالات رفتاری در کودکان
انواع مشکلات کودکان رفتاری معمولاً با رفتارهایی مشخص می شوند که مخل تلقی می شوند. از آنجا که این شرایط شامل هدایت اعمال به سمت بیرون نسبت به افراد دیگر است، گاهی اوقات به عنوان اختلالات بیرونی شناخته می شوند.
| نوع اختلال رفتاری | ویژگی ها / علائم اصلی | روش‌های شناسایی |
| بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) | فعالیت زیاد، بی قراری، عدم تمرکز، انجام کارهای ناتمام | مشاهده رفتار در محیط های مختلف، نظر معلم و والدین، آزمون های رفتاری |
| اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) | نافرمانی مکرر، جدل با بزرگ تر ها، خشم و لجبازی | بررسی تاریخچه رفتاری، مصاحبه با والدین و معلم، تست های روانشناسی |
| اختلال اضطراب | نگرانی زیاد، ترس های غیرمنطقی، اجتناب از موقعیت ها | ارزیابی بالینی، پرسش نامه های اضطراب کودک، مشاهده رفتاری |
| اختلال افسردگی کودکانه | بی علاقگی، غم طولانی، انزوا، تغییر در خواب و اشتها | مصاحبه روان شناختی، بررسی تغییرات رفتاری، نظر متخصص |
| اختلال سلوک (Conduct Disorder) | رفتارهای پرخاشگرانه، قانون شکنی، آسیب به دیگران یا اموال | تحلیل رفتارهای اجتماعی، گزارش والدین و مدرسه، ارزیابی روانپزشکی |
| اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) | افکار مزاحم، انجام رفتارهای تکراری (مثل شستن دست ها) | مصاحبه بالینی، مشاهده الگوهای رفتاری، تست های OCD مخصوص کودک |
اختلالات رفتاری در نوجوانان
اختلالات رفتاری در نوجوانان، مشابه مثبت‌گرایی سمی، پدیده ای رایج و شایع است. همه ما این دوره را با انواع مختلفی از اختلالات رفتاری تجربه کرده‌ایم. گذر از کودکی به نوجوانی همواره با چالش هایی همراه است و برخی از نوجوانان این چالش ها را به شکل اختلالات رفتاری بروز می دهند.
شناسایی و درمان این اختلالات در نوجوانی ضروری است، زیرا در غیر این صورت ممکن است در بزرگسالی نیز ادامه یابند. برخی نوجوانان به طور مداوم رفتار های چالش برانگیزی از خود نشان می دهند که می تواند خطراتی را برای آن ها در همان دوران به همراه داشته باشد.
عوامل ایجاد اختلالات رفتاری در نوجوانان
نظرات زیادی در خصوص دلایل ایجاد اختلالات رفتاری نوجوانان وجود دارند. هیچ کدام از این نظرات به تنهایی بروز اختلال روانی و رفتاری در نوجوانان را توجیه نمی کنند؛ اما در بروز این عارضه نقش دارند.
1. استفاده افراطی از صفحه نمایش و فناوری دیجیتال
2. انتظارات تحصیلی فزاینده
3. کاهش تاب‌آوری
4. رشد ناکافی قشر پیشانی و عدم هماهنگی ساختارهای مغزی
5. عدم تعادل هورمونی
علائم اختلالات روانی و رفتاری نوجوانان
برخی از علائم اختلالات رفتاری نوجوانان و اختلال شناختی در کودکان درصورتی‌که شدت بیشتری داشته و در مدت زمان بیشتری ادامه پیدا کنند؛ می‌توانند خطرناک و هشدار دهنده باشند. از مهم‌ترین علائم هشدار دهنده اختلالات رفتاری نوجوانان عبارت‌اند از:
– احساس درماندگی و ناامیدی
– گریه بی‌دلیل
– تغییرات ناگهانی در رفتار
– بی‌اشتهایی و بی‌خوابی
– افت ناگهانی تحصیلی
– قطع ارتباط بی‌دلیل با دوستان و کمتر شدن تعاملات اجتماعی
– بروز مشکلات جسمانی از جمله سردرد، معده‌درد و کمردرد
– بروز رفتار های پرخاشگرانه و علائم اختلالات رفتاری تخریبی مانند نرفتن به مدرسه، دزدی و درگیری
– نگرانی بیشازاندازه و مخرب در خصوص وزن و ظاهر
– خودزنی و اقدام به خودکشی
انواع اختلالات رفتاری در نوجوانان
برای اینکه نحوه درمان اختلالات رفتاری نوجوانان را بشناسید؛ لازم است که با انواع اختلالات رفتاری نوجوانان آشنا شوید. از رایج ترین انواع اختلالات رفتاری نوجوانان عبارت‌اند از:
1) اختلال رفتاری افسردگی
افسردگی از شایع ترین مشکلات رفتاری نوجوانان است. آمارها نشان می دهند که تقریبا نیمی از نوجوانان حداقل یک دوره افسردگی را تجربه کرده‌اند. رایج‌ترین علائم افسردگی در نوجوانان عبارت‌اند از:
- کاهش تمرکز
- افکار خودکشی
- خلق منفی
- نداشتن انرژی
- عزت نفس پایین
- عدم علاقه به فعالیت‌های روزمره
- کاهش تمرکز
2) اختلالات اضطرابی
اضطراب جزئی از زندگی هر روزه ما است. اختلالات اضطرابی علائمی مانند خستگی مزمن، در کودکان و نوجوانان را در پی دارد. برخی از نکات اهمیت بالینی اضطراب در بین کودکان را نشان می‌دهد.
- اضطراب روند صعودی داشته و هر روز در حال افزایش است
- افسردگی از نوجوانان انواع اختلالات رفتاری در نوجوانان است که باعث ایجاد خلل در روند انجام فعالیت‌های روزمره می شود.
- در اثر بروز این اختلالات رفتاری در نوجوانان تکانشگری و علائم پرخاشگری نوجوان افزایش پیدا می کند.
- ارتباطات و تعاملات اجتماعی کمتر می شوند.
- فرزندان بابت وجود این مشکل، احساس ناراحتی دارد.
- روز‌به‌روز بابت مشکلات بیشتری ناراحت می‌شوند.
3) اختلالات خوردن
این اختلال باعث اشتباه زیاد یا کم می شود. کم‌اشتهایی روانی در برخی از کیس ها به مرگ و میر منجر می شود. این اختلال در نوجوانانی ایجاد می شود که به وزن خود حساسیت بیشازاندازه دارند و تا حد مرگ به خودشان گرسنگی می دهند. اختلال خوردن از خطرناک ترین انواع اختلالات رفتاری در نوجوانان و خیلی زود باید تحت درمان قرار بگیرد.
4) اختلال اعتیاد
نوجوانان ریسک‌پذیری بالایی دارند و دوست دارند هر چیزی را تجربه کند. همین امر آن ها را به سمت تجربه کردن مواد مخدر سوق می دهد. از طرفی مواد مخدر برای برخی از آن ها تبدیل به یک راه فرار از ناراحتی ها و اختلالات رفتاری دیگر مانند افسردگی، اضطراب، عدم اعتماد به نفس و غیره می شود.
5) شخصیت مرزی
در صورتی که نوجوان نتواند هویت و جایگاه خودش را در دنیا تثبیت کند؛ امکان بروز اختلال شخصیت و خصوصا اختلال شخصیت مرزی بالا می رود. نداشتن یک هویت ثابت و سردرگمی ناشی از آن همچنین تکانشگری ها و بی ثباتی هیجانی در این دوران بالا می رود.
آن ها عموما در ایجاد رابطه با دیگران به شدت مشکل دارند و به همین دلیل است که احساس ناتوانی و انزا و ناامیدی دارند.
6) اختلال شخصیت خودشیفته و نمایشی
آمار ابتلا به این دو اختلال رفتاری نوجوانان هم در دوران نوجوانی افزایش پیدا می کند و از شایع ترین اختلالات این دوران سنی است. نوجوانان معمولا در مقایسه با دیگر توانایی ها و دستاورد های خود یک نگاه اغراق‌آمیز دارد و همین امر باعث ایجاد طرحواره استحقاق و خودشیفگی نوجوانان می شود. از طرفی از دلایل حساسیت آن ها در مقایسه با نظر و تفکر دیگران، گاهی نیاز به توجه و رفتار های نمایشی است.
7) اختلال اسکیزوفرنی
معمولا اولین علائم اسکیزوفرنی در نوجوانی بروز می‌کند. اولین جرقه های این بیماری هم معمولا در زمان نوجوانی ایجاد می شوند. اختلال اسکیزوفرنی سبب می شود که نوجوانان درک درستی از واقعیت نداشته و رفتار های غیر عادی نسبت به موضوعات مختلف داشته باشند.
8) وسواس فکری عمل
در اوایل دوران نوجوانی و در سنین 10 تا 12 سالگی نوجوانان درگیر وسواس می شوند. تغییرات شیمی مغز، شروع سنین بلوغ و نوسانات هورمونی و همچنین تحمل فشار های روانی از مهم ترین دلایل بروز وسواس فکری و عملی در نوجوانان است.
9) بازی های ویدئویی
این اختلال مشابه وابستگی به مواد مخدر یا قماربازی طوری است که نوجوان نمی تواند اشتیاقش برای انجام این بازی را کنترل کند. سازمان جهانی بهداشت به تازگی این مشکل را در لیست اختلالات رفتاری نوجوانان جای داده است. این اختلال در مواردی حتی بزرگسالان را هم درگیر می کند.
درمان اختلالات رفتاری نوجوانان
هر مشکلی درمان خاص خودش را دارد. اختلالات رفتاری نوجوانان نیز متد های درمانی متعددی دارند. رایج ترین راهکار ها برای درمان اختلالات رفتاری نوجوانان، درمان شناختی رفتاری و دارو درمانی یا ترکیبی از هر دو است. از رایج ترین متد های درمانی اختلالات رفتاری نوجوانان عبارت‌اند از:
- آموزش خانواده برای درک بهتر اختلالات رفتاری نوجوانان
- آموزش مهارت های مختلف به نوجوانان
- درمان شناختی و رفتاری
- تجویز دارو در موارد خاص
سوالات متداول در مورد اختلالات رفتاری در کودکان
1. از کجا بفهمیم کودک دچار اختلال رفتاری است یا فقط شیطنت می کند؟
اگر رفتار های مشکل ساز شدت، تداوم و تکرار زیادی دارند و در خانه، مدرسه یا جمع باعث مشکل می شوند، بهتر است با متخصص مشورت شود.
2. آیا اختلالات رفتاری خود به خود برطرف می شوند؟
برخی رفتار ها با رشد کودک ممکن است کاهش یابند، اما اختلالات واقعی نیاز به مداخله حرفه ای دارند و معمولاً خود به خود بهبود نمی یابند.
3. آیا والدین مقصر بروز این اختلالات هستند؟
نه لزوماً. عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی در بروز اختلالات نقش دارند. شیوه فرزند پروری می تواند تأثیرگذار باشد، اما مقصر دانستن والدین صحیح نیست.
4. چگونه می توان اختلال را به طور دقیق تشخیص داد؟
با مراجعه به روان شناس یا روان پزشک کودک، انجام ارزیابی های تخصصی، مصاحبه و مشاهده رفتار کودک در محیط های مختلف.
5. بهترین زمان مراجعه برای درمان چه زمانی است؟
هرچه زودتر درمان آغاز شود، نتایج بهتر خواهد بود. به محض مشاهده نشانه های نگران کننده، اقدام کنید.
6. شایع‌ترین مشکلات رفتاری و روانی نوجوان چیست؟
افسردگی، اضطراب، اعتیاد به بازی های کامپیوتری، اختلال اشتها، سومصرف مواد، شخصیت مرزی، شخصیت خود شیفته، شخصیت نمایشی، وسواس و اسکیزوفرنی شایع‌ترین اختلالات رفتاری نوجوانان هستند.
7. چطور بروز اختلالات رفتاری نوجوانان را در نوجوانان تشخیص دهیم؟
علائم هشدار دهنده بروز اختلال در نوجوانان شامل احساس ناامیدی، گریه بی‌دلیل، نوسانات رفتاری، گوشه‌گیری و دوری از دوستان، افکار خودکشی و غیره است.
8. چه عواملی باعث اختلال رفتاری در نوجوانان می شود؟
مصرف مواد مخدر، فقر، الگو برداری و تربیت غلط از عوامل ایجاد کننده اختلالات رفتاری نوجوانان است.
سخن پایانی اختلالات رفتاری در کودکان
شناخت و درک اختلالات رفتاری در کودکان، گام نخست برای کمک به آن هاست. با حمایت خانواده، محیط آموزشی مناسب و در صورت نیاز مداخله تخصصی، می توان به کودکان کمک کرد تا رفتارهای خود را مدیریت کنند و زندگی سالم تری داشته باشند. اگر شما هم تجربه ای در این زمینه دارید یا سوالی برایتان پیش آمده، خوشحال می شویم در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
⏬مقالات پیشنهادی⏬
تقویت عزت نفس کودک اصول برنامه ریزی موفق خانوادگی تاثیر تنبیه در کودکان و زندگی آنان
