علت ناخن جویدن کودکان چیست و چگونه باید با آن برخورد کرد؟

ناخن جویدن یکی از رفتارهای رایج در میان کودکان است که بسیاری از والدین با آن روبه رو می شوند. این عادت معمولاً در سنین پیش دبستانی آغاز شده و اگر به موقع شناسایی و کنترل نشود، می تواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. والدین در مواجهه با این رفتار معمولاً دچار نگرانی و سردرگمی می شوند، اما درک صحیح از علت های روان شناختی و محیطی این رفتار می تواند کمک بزرگی به پیشگیری و اصلاح آن باشد. در این مقاله به بررسی عمیق دلایل ناخن جویدن در کودکان و روش های مؤثر برخورد با آن می پردازیم تا والدین با بینشی علمی و کاربردی در مسیر تربیت فرزندان خود گام بردارند. با سایت خانواده همراه باشید.

استرس و اضطراب کودک

تأثیر اضطراب های روزمره بر رفتارهای ناخودآگاه

کودکان هم مانند بزرگ ترها ممکن است تحت تأثیر فشارهای محیطی و استرس های روزانه قرار بگیرند. تغییرات در زندگی مانند شروع مدرسه، تغییر در محیط منزل، یا تغییرات در روابط خانوادگی می توانند موجب ایجاد اضطراب در کودک شوند. این استرس ها ممکن است به شکل های مختلفی بروز کنند که یکی از آن ها ناخن جویدن است. این رفتار ممکن است به عنوان مکانیسم مقابله ای خودکار عمل کند که به کودک کمک می کند تا احساس اضطراب یا نگرانی خود را کاهش دهد. اگر این احساسات به درستی شناسایی نشوند، می توانند منجر به مشکلات رفتاری طولانی مدت شوند. والدین می توانند با شناسایی منابع اضطراب و کمک به کودک برای مدیریت آن ها، این رفتار را کاهش دهند. 

تقلید از دیگران

تأثیر رفتار والدین یا خواهر و برادرها

کودکان در سال های اولیه زندگی خود توانایی تقلید از رفتارهای دیگران را به شدت دارند. وقتی یک کودک شاهد رفتار ناخن جویدن از طرف والدین یا خواهر و برادر خود است، به طور ناخودآگاه این رفتار را می آموزد و ممکن است آن را به عنوان روشی برای کنار آمدن با احساسات خود یا جلب توجه دیگران به کار گیرد. در این سنین، کودک قادر به تفکیک رفتارهای درست و غلط نیست و بنابراین اگر این رفتار در اطراف کودک تکرار شود، او نیز به آن عادت می کند. به همین دلیل، والدین و نزدیکان باید مراقب رفتارهای خود باشند و مطمئن شوند که هیچ رفتاری که قابل تقلید باشد، به ویژه رفتارهای منفی، در معرض دید کودک قرار نگیرد.

کم تحرکی و بی حوصلگی

رابطه بین نبود سرگرمی و شکل گیری عادت ها

کودکان نیاز به فعالیت های بدنی و ذهنی دارند تا ذهن و بدن آن ها فعال بماند. وقتی کودک مدت طولانی را در حالت سکون و بدون تحریکات فیزیکی یا ذهنی می گذراند، ممکن است رفتارهایی مانند ناخن جویدن برای مقابله با بی حوصلگی به وجود آید. این رفتار به عنوان یک راهکار برای پر کردن زمان خالی و فرار از احساسات منفی مانند خستگی یا یکنواختی عمل می کند. برای جلوگیری از بروز این رفتار، والدین می توانند برنامه های سرگرم کننده و جذاب برای کودک ترتیب دهند که شامل فعالیت های جسمانی و فکری باشد. همچنین، کودکانی که در محیط های باز و متنوع، به ویژه در طبیعت، قرار می گیرند کمتر به رفتارهای این چنینی روی می آورند.

ترس از طرد شدن یا تنبیه

نقش احساس ناامنی در بروز رفتارهای اضطرابی

کودکانی که در معرض طرد شدن از سوی خانواده یا محیط مدرسه قرار می گیرند، ممکن است دچار اضطراب شدید شوند. این اضطراب به ویژه زمانی بروز می کند که کودک احساس کند که در صورت اشتباه یا بی نظمی، ممکن است مورد تنبیه قرار گیرد یا محبت والدین را از دست بدهد. این نوع احساس ناامنی باعث می شود که کودک برای آرامش و تسکین اضطراب خود به رفتارهایی مانند ناخن جویدن متوسل شود. در این شرایط، ایجاد یک محیط آرام و حمایتی در خانه می تواند به کاهش اضطراب کودک و درنتیجه به جلوگیری از ناخن جویدن کمک کند. والدین باید به کودک اطمینان دهند که در هر شرایطی مورد پذیرش و محبت قرار می گیرد.

وسواس خفیف و اختلالات رفتاری

نشانه ای از مشکلات عمیق تر روان شناختی

در بعضی از کودکان، ناخن جویدن ممکن است به عنوان نشانه ای از مشکلات روان شناختی پیچیده تر مانند اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) ظاهر شود. این اختلال معمولاً با رفتارهای تکراری و غیرقابل کنترل همراه است که می تواند آسیب های جسمی به کودک وارد کند. این نوع اختلالات به طور مکرر موجب اضطراب شدید در کودک شده و باعث می شود که او برای کاهش این اضطراب به رفتارهایی مانند ناخن جویدن ادامه دهد. در این موارد، لازم است که والدین کودک را به یک روان شناس یا مشاور متخصص ارجاع دهند تا درمان های مناسب آغاز شوند و از عواقب بعدی جلوگیری شود.

جلب توجه والدین

وقتی کودک با ناخن جویدن پیام می دهد

کودکان گاهی اوقات از رفتارهای خاص مانند ناخن جویدن برای جلب توجه والدین استفاده می کنند. این رفتار به ویژه زمانی بیشتر بروز می کند که کودک احساس کند والدین توجه کافی به او ندارند یا زمان کمتری را برای او اختصاص می دهند. در این شرایط، کودک ممکن است ناخودآگاه به این رفتار روی آورد تا واکنش های والدین را برانگیزد. بنابراین، والدین باید به طور فعال وقت بیشتری را با کودک بگذرانند و از واکنش های مثبت برای تقویت رفتارهای خوب او استفاده کنند. اختصاص زمان های خاص برای بازی و گفتگو با کودک می تواند احساس محبت و امنیت را در او تقویت کرده و از بروز این رفتار جلوگیری کند.

نیاز به حس کنترل یا آرامش

نقش ناخن جویدن در آرام سازی درونی کودک

ناخن جویدن ممکن است برای برخی کودکان به عنوان یک روش خودآرام بخشی عمل کند. این رفتار به ویژه زمانی که کودک در موقعیت های پراسترس یا احساس ناامنی قرار می گیرد، می تواند به عنوان یک مکانیسم مقابله ای برای ایجاد احساس کنترل و آرامش درونی استفاده شود. به عنوان مثال، زمانی که کودک در حال جدایی از والدین است یا در موقعیت هایی قرار می گیرد که احساس اضطراب دارد، ناخن جویدن می تواند به عنوان یک واکنش به این تنش ها عمل کند. در این شرایط، والدین می توانند تکنیک های آرام سازی مانند تنفس عمیق، گفتن داستان های آرام بخش یا استفاده از موسیقی های ملایم را برای کمک به کودک در کاهش اضطراب خود استفاده کنند.

ناآگاهی والدین از نحوه برخورد صحیح

اشتباهات رایج در واکنش به ناخن جویدن

برخی از والدین ممکن است برای مقابله با رفتار ناخن جویدن از روش های نادرست استفاده کنند که باعث تشدید مشکل می شود. این روش ها ممکن است شامل فریاد زدن، تهدید، تنبیه یا حتی استفاده از لاک تلخ برای جلوگیری از جویدن ناخن باشد. این واکنش ها نه تنها نتیجه مثبتی نخواهند داشت، بلکه می توانند باعث تقویت این رفتار شوند. در عوض، بهترین روش برای مقابله با ناخن جویدن، شناسایی علل ریشه ای رفتار و استفاده از تکنیک های رفتاری مناسب مانند پاداش دهی به رفتارهای مثبت، جایگزینی رفتار و گفتگوهای آرام و حمایتی است. والدین باید با توجه به سن کودک، او را به درستی راهنمایی کنند تا رفتارهای منفی را ترک کند و به رفتارهای مثبت روی آورد.

سؤال متداول درباره ناخن جویدن کودکان با پاسخ

۱. چرا کودک من ناخن می جود؟

ناخن جویدن در کودکان معمولاً به دلیل احساس اضطراب، استرس یا بی حوصلگی رخ می دهد. این رفتار ممکن است در مواجهه با تغییرات جدید مانند شروع مدرسه، ورود به مهدکودک، یا حتی تولد خواهر یا برادر جدید ظاهر شود. برخی کودکان از این رفتار به عنوان یک واکنش تسکینی استفاده می کنند. به طور کلی، ناخن جویدن می تواند نشان دهنده یک نیاز به آرامش یا کنترل باشد. برای شناسایی علت دقیق، لازم است به شرایط عاطفی کودک و محیط اطراف او توجه کنید.

۲. آیا ناخن جویدن نشانه ای از یک مشکل روانی است؟

در برخی موارد، ناخن جویدن ممکن است نشانه ای از اختلالات روانی مانند وسواس فکری-عملی (OCD) یا اختلال اضطراب باشد. اگر این رفتار بیش از حد تکرار شود، کودک آسیب فیزیکی به انگشتان خود وارد کند یا با علائم دیگری مانند اضطراب شدید همراه باشد، بهتر است با یک متخصص روان شناس مشورت کنید. با این حال، در اکثر موارد، ناخن جویدن یک عادت ساده است که از عوامل محیطی یا روانی نشأت می گیرد و با توجه به شرایط کودک می توان آن را اصلاح کرد.

۳. چطور می توانم از ناخن جویدن کودک جلوگیری کنم؟

برای جلوگیری از ناخن جویدن کودک، ابتدا باید علت های اصلی آن را شناسایی کنید. در صورتی که کودک در معرض استرس قرار دارد، باید به او کمک کنید تا با این احساسات مقابله کند. استفاده از تکنیک های آرامش بخش مانند نفس عمیق یا گوش دادن به موسیقی آرام می تواند مؤثر باشد. همچنین، ایجاد یک محیط امن و حمایتی برای کودک و توجه بیشتر به او در مواقع استرس زا می تواند از شدت این رفتار بکاهد.

۴. آیا تنبیه کودک برای ناخن جویدن کارساز است؟

تنبیه برای ناخن جویدن معمولاً نتیجه معکوس دارد. این رفتار می تواند موجب افزایش اضطراب کودک شود و او را به این رفتار بیشتر سوق دهد. به جای تنبیه، بهتر است روش های حمایتی و تشویقی استفاده کنید. برای مثال، توجه مثبت به رفتارهای خوب کودک و پاداش دادن به او برای انجام کارهای مثبت می تواند باعث کاهش ناخن جویدن شود.

۵. چطور می توانم به کودک خود آرامش دهم که ناخن جویدن را کنار بگذارد؟

برای کمک به کودک در کنار گذاشتن عادت ناخن جویدن، می توانید از روش های آرام سازی مانند ماساژ ملایم، بازی های شاد و تنفس عمیق استفاده کنید. همچنین، ایجاد روتین های روزانه و اختصاص زمان های خاص برای گفتگو و توجه به کودک می تواند به او احساس امنیت و آرامش دهد. در صورتی که کودک برای تسکین اضطراب خود از ناخن جویدن استفاده می کند، می توانید از روش های روان شناختی مانند مشاوره یا بازی درمانی بهره ببرید.

جمع بندی :

ناخن جویدن در کودکان رفتاری رایج اما نگران کننده برای والدین است که دلایل متعددی از جمله استرس، تقلید، بی حوصلگی، احساس ناامنی یا اختلالات رفتاری دارد. شناخت دقیق علل این رفتار، اولین و مهم ترین قدم برای اصلاح آن است. والدین باید با نگاهی عمیق تر و با پرهیز از واکنش های هیجانی، راهکارهایی کاربردی و روان شناختی را در پیش بگیرند. توجه، صبوری، ایجاد حس امنیت و مشاوره با متخصص در موارد پیچیده، کلیدهای موفقیت در مدیریت این عادت هستند.

مطالعه بیشتر