انواع اختلالات شخصیتی

در دنیای پیچیده روان انسان، اختلالات شخصیتی از جمله چالش‌ برانگیز ترین موضوعاتی هستند که می‌ توانند زندگی فردی و اجتماعی انسان را به‌ طور جدی تحت تأثیر قرار دهند. در این مقاله از وب‌ سایت خانواده، با موضوع انواع اختلالات شخصیتی همراه شما خواهیم بود تا با نگاهی علمی به بهبود زندگی خانوادگی بپردازیم.

اختلال شخصیتی چیست

اختلال شخصیتی به مجموعه‌ ای از الگوهای پایدار و بلند مدت در رفتار، تفکر و روابط فرد گفته می‌ شود که با انتظارات فرهنگی و اجتماعی ناسازگار بوده و باعث مشکلات جدی در زندگی روزمره، روابط بین‌ فردی و کارکرد اجتماعی می‌ شود. این الگوها معمولاً از دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز شده و به صورت ثابت و تکرار شونده باقی می‌ مانند، به طوری که فرد در مواجهه با شرایط مختلف انعطاف کمی دارد و ممکن است در کنترل هیجانات یا تصمیم‌ گیری‌ های خود دچار مشکل شود. اختلالات شخصیتی می‌ توانند کیفیت زندگی فرد را کاهش داده و نیازمند ارزیابی و درمان تخصصی توسط روان‌ شناسان و روان‌ پزشکان هستند.

انواع اختلالات شخصیتی

انواع اختلالات شخصیتی به سه دسته اصلی تقسیم می‌ شوند که هر کدام ویژگی‌ ها و الگوهای رفتاری متفاوتی دارند. دسته اول از انواع اختلالات شخصیتی، اختلالات شخصیت گروه A هستند که شامل افرادی با رفتارهای غیرعادی یا عجیب مانند پارانوئید، اسکیزویید و اسکیزوتایپال می‌ شوند؛ این افراد معمولاً تمایل به انزوای اجتماعی و بی‌ اعتمادی دارند.

دسته دوم، گروه B از انواع اختلالات شخصیتی است که شامل اختلالاتی با ویژگی‌ های هیجانی و تکانشی مانند اختلال شخصیت ضد اجتماعی، مرزی، هیستریونیک و خودشیفته است؛ این افراد در کنترل احساسات و روابط بین‌ فردی خود مشکل دارند و رفتارهای ناپایداری از خود نشان می‌ دهند.

دسته سوم، گروه C از انواع اختلالات شخصیتی شامل اختلالات شخصیت اضطرابی و اجتنابی مانند اختلال شخصیت اجتنابی، وابسته و وسواسی-جبری است؛ افرادی که در این گروه قرار می‌ گیرند اغلب مضطرب، محتاط و نیازمند حمایت دیگران هستند. شناخت این انواع کمک می‌ کند تا تشخیص دقیق‌ تر و درمان مؤثرتری برای هر فرد انجام شود.

دسته بندی اختلالات شخصیتی

در روان‌ شناسی، اختلالات شخصیتی در سه خوشه دسته‌ بندی می‌ شوند. واژه خوشه در حقیقت ترجمه فارسی اصطلاح انگلیسی Cluster است که توسط روان‌ شناسان انگلیسی‌ زبان برای گروه‌ بندی این اختلالات استفاده شده است.

در منابع فارسی، این اصطلاح گاهی به شکل اصلی خود یعنی کلاستر به کار می‌ رود و در برخی متون نیز از واژه‌ هایی مانند کلاس یا گروه استفاده شده است، اما اصطلاح رایج‌ تر و دقیق‌ تر در فارسی خوشه است.

اختلالات شخصیتی خوشه a

اختلالات شخصیتی خوشه A به گروهی از الگوهای رفتاری و تفکری گفته می‌ شود که معمولاً ویژگی‌ های غیر معمول، کناره‌ گیری و شکاکیت را در فرد برجسته می‌ کنند. افراد مبتلا به این اختلالات اغلب در برقراری روابط اجتماعی مشکل دارند و ممکن است دیگران را سرد یا عجیب ببینند.

این دسته‌ بندی شامل سه نوع اصلی است: اختلال شخصیت پارانوئید، اسکیزوئید و اسکیزوتایپال. هر یک از این اختلالات خصوصیات خاص خود را دارند، اما در مجموع، ویژگی مشترک آن‌ها بی‌اعتمادی و دوری از روابط اجتماعی معمول است. شناخت این خوشه به روانشناسان و روانپزشکان کمک می‌ کند تا بتوانند برنامه درمانی بهتری برای بیماران طراحی کنند و بهتر با چالش‌ های رفتاری آن‌ ها مقابله کنند.

اختلال شخصیت پارانوئید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید با نوعی بی‌ اعتمادی مزمن به دیگران زندگی می‌ کنند. آن‌ ها معمولاً گمان دارند که اطرافیان قصد آسیب رساندن یا تحقیرشان را دارند، حتی اگر شواهدی در این باره وجود نداشته باشد.

این افراد به شدت نسبت به انتقاد حساس‌ اند، با دیگران سرد و محتاط رفتار می‌ کنند و به‌ سختی روابط نزدیک را می‌ پذیرند. شکاکی، تفسیر نادرست رفتارهای دیگران و واکنش‌ های دفاعی یا تهاجمی از جمله ویژگی‌ های بارز آن‌ هاست.

دلایل اختلال شخصیت پارانوئید

علت دقیق این اختلال هنوز به‌ طور کامل مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل زیر نقش دارند:

ژنتیک: مطالعات نشان داده‌ اند که احتمال بروز این اختلال در خویشاوندان درجه یک افراد مبتلا بیشتر است.

محیط کودکی: تجربه‌ های اولیه مثل بی‌ اعتمادی به والدین، سوءاستفاده یا طرد شدن در دوران کودکی، می‌ تواند پایه‌ های شکاکی و انزوای ذهنی را ایجاد کند.

عوامل روان‌ شناختی: نحوه تفسیر جهان، طرح‌ واره‌ های شناختی معیوب و سبک‌ های دفاعی ناسازگار نیز در شکل‌ گیری این اختلال مؤثرند.

درمان اختلال شخصیت پارانوئید

درمان این اختلال معمولاً دشوار است، چراکه فرد مبتلا اغلب به درمانگر هم اعتماد ندارد. با این حال، در صورت همکاری فرد، راهکارهای زیر مؤثرند:

روان‌ درمانی فردی (به‌ ویژه درمان شناختی رفتاری – CBT): برای اصلاح افکار شکاکانه و بدبینانه بسیار مفید است.

دارو درمانی: گاهی داروهای ضد اضطراب یا ضدروان‌ پریشی در مواقع حاد برای کاهش شدت نشانه‌ ها تجویز می‌ شوند.

درمان حمایتی: ایجاد فضای امن و غیر قضاوت‌ گر برای فرد، و آموزش مهارت‌ های اجتماعی به مرور زمان.

اختلال شخصیت اسکیزوئید

اختلال شخصیت اسکیزوئید با الگوی رفتاری‌ ای شناخته می‌ شود که در آن فرد به‌ شدت منزوی است و از برقراری رابطه عاطفی یا اجتماعی با دیگران پرهیز می‌ کند. افراد مبتلا به این اختلال تمایلی به دوستی، رابطه خانوادگی نزدیک یا حتی تعاملات روزمره ندارند.

اغلب به نظر می‌ رسد که سرد، بی‌ احساس یا حتی بی‌ تفاوت به دنیای بیرون هستند، در حالی که درون آن‌ ها ممکن است پیچیدگی‌ های زیادی جریان داشته باشد. آن‌ ها به‌ جای معاشرت با دیگران، زمان خود را صرف فعالیت‌ های انفرادی، تخیل یا دنیای درونی‌ شان می‌ کنند.

دلایل اختلال شخصیت اسکیزوئید

علت دقیق این اختلال همچنان در حال بررسی است، اما تحقیقات نشان می‌ دهد که ترکیبی از عوامل زیستی، روان‌ شناختی و محیطی می‌ تواند در بروز آن نقش داشته باشد:

وراثت و عوامل ژنتیکی: دیده شده که این اختلال در خانواده‌ هایی که سابقه اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات طیف روان‌ پریشی دارند، بیشتر رخ می‌ دهد.

تجربه‌ های اولیه زندگی: کودکانی که در محیط‌ های عاطفی سرد، بدون محبت یا بیش از حد کنترل‌ کننده بزرگ شده‌ اند، بیشتر در معرض توسعه شخصیت‌ های کناره‌ گیر هستند.

سبک دلبستگی نا ایمن: گسست‌ های هیجانی در رابطه با والدین یا مراقبان اولیه می‌ تواند منجر به کناره‌ گیری عاطفی شود.

درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید

درمان این اختلال معمولاً زمان‌ بر و دشوار است، زیرا فرد مبتلا به‌ طور طبیعی گرایشی به کمک گرفتن یا تعامل درمانی ندارد. با این حال، در صورت ورود به روند درمان، گزینه‌ های زیر مؤثر هستند:

روان‌ درمانی بلند مدت: به‌ ویژه درمان‌ های روان‌ پویشی یا درمان مبتنی بر روابط بین‌ فردی، که به بیمار کمک می‌ کند آرام‌ آرام به تجربه رابطه‌ ای معنادار با درمانگر عادت کند.

درمان شناختی-رفتاری (CBT): برای تقویت مهارت‌ های اجتماعی، افزایش خود آگاهی و تعدیل افکار منفی نسبت به روابط انسانی مفید است.

دارو درمانی: در مواردی که علائم اضطراب یا افسردگی ثانویه بروز کند، داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب ممکن است تجویز شوند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال با الگوی رفتاری‌ ای شناخته می‌ شود که در آن فرد نه‌ تنها از روابط اجتماعی کناره‌ گیری می‌ کند، بلکه طرز فکر، گفتار و رفتارهای غیرعادی نیز دارد. این افراد اغلب باورهایی عجیب یا شبه‌ هذیانی دارند؛ مثلاً ممکن است به تله‌ پاتی، نیروهای فرا طبیعی یا حس ششم خود اعتقاد داشته باشند. رفتار آن‌ها گاه به نظر عجیب، غیرعادی یا حتی مضطرب‌ کننده می‌ رسد، به‌ گونه‌ ای که دیگران از نزدیک شدن به آن‌ ها پرهیز می‌ کنند. گفتار پراکنده، تماس چشمی ضعیف، پوشش نامتناسب و ناروانی در تعاملات اجتماعی، از دیگر ویژگی‌ های رایج در این اختلال است.

دلایل اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

طبق تحقیقات روان‌ پزشکی و داده‌ های منابعی چون DSM-5 و Mayo Clinic، این اختلال ترکیبی از آسیب‌ پذیری ژنتیکی و تجربیات محیطی آسیب‌ زا دارد:

ژنتیک: شیوع این اختلال در خانواده‌ هایی با سابقه اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات روان‌ پریشی بالاتر است. این شباهت ژنتیکی باعث شده برخی پژوهشگران، اسکیزوتایپال را در طیف اسکیزوفرنی خفیف در نظر بگیرند.

محیط خانوادگی نابسامان: تجربه طرد، بی‌ ثباتی عاطفی، یا تعاملات سرد و غیرقابل پیش‌ بینی در کودکی می‌ تواند زمینۀ بروز باورهای عجیب و عدم اعتماد به دیگران را تقویت کند.

اختلال در پردازش شناختی: مطالعات نوروسایکولوژیک نشان داده‌ اند که افراد مبتلا به این اختلال ممکن است دچار مشکلاتی در توجه، حافظه کاری و پردازش اجتماعی باشند.

درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

درمان این اختلال معمولاً پیچیده است، زیرا فرد مبتلا هم به لحاظ اجتماعی گوشه‌ گیر است و هم در تفکر و واقعیت‌ سنجی دچار انحرافاتی خفیف می‌ باشد. با این حال، ترکیبی از درمان‌ های زیر می‌ تواند مؤثر باشد:

روان‌ درمانی فردی: جلسات مداوم درمان شناختی‌ـ‌رفتاری (CBT) می‌ تواند به شناسایی افکار غیرمنطقی، تقویت مهارت‌ های اجتماعی و کاهش اضطراب در روابط کمک کند.

درمان دارویی: در صورت وجود نشانه‌ های شدید اضطراب، افسردگی یا افکار شبه‌ هذیانی، داروهای ضد افسردگی یا آنتی‌ سایکوتیک‌ های با دوز پایین تجویز می‌ شود.

آموزش مهارت‌ های اجتماعی: به‌ صورت تدریجی و با تمرکز بر موقعیت‌ های واقعی زندگی، به فرد کمک می‌ شود تا توانایی ارتباط مؤثر را بازیابد.

اختلالات شخصیت خوشه b

اختلالات شخصیت خوشه b، مجموعه‌ ای از اختلالات هستند که با رفتارهای نمایشی، هیجانی، تکانشی و گاه خود محورانه مشخص می‌ شوند. افراد دارای این نوع اختلالات معمولاً در روابط بین‌ فردی خود دچار چالش‌ های جدی هستند، به‌ ویژه در زمینه همدلی، ثبات هیجانی و مدیریت رفتار. آن‌ ها ممکن است در نگاه دیگران، دراماتیک، بی‌ ثبات یا پر از کشمکش‌ های عاطفی به نظر برسند.

این اختلالات از نظر شدت و شیوه بروز ممکن است متفاوت باشند، اما وجه مشترک آن‌ ها اغلب دشواری در حفظ روابط پایدار، رفتارهای افراطی و الگوهای ناسازگار با هنجارهای اجتماعی است. درمان این اختلالات معمولاً نیازمند رویکردهای ترکیبی شامل روان‌ درمانی، آموزش مهارت‌ های عاطفی و در برخی موارد دارودرمانی است.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

اختلال شخصیت ضد اجتماعی با الگویی پایدار از بی‌ توجهی و نقض حقوق دیگران مشخص می‌ شود. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، اغلب رفتارهای قانون‌ شکنانه، دروغ‌ گویی مکرر، فریبکاری و بی‌توجهی به ایمنی خود و دیگران را نشان می‌ دهند.

این افراد ممکن است فاقد احساس گناه یا مسئولیت‌ پذیری باشند و به سختی با قوانین و هنجارهای اجتماعی سازگار می‌ شوند. برخلاف باور عمومی، این اختلال صرفاً به معنای رفتار ضد اجتماعی یا خشونت نیست، بلکه مجموعه‌ ای از ویژگی‌ های شخصیتی و رفتاری پیچیده است که ریشه در مشکلات عمیق روان‌ شناختی دارد.

دلایل اختلال شخصیت ضد اجتماعی

بر اساس مطالعات روان‌ پزشکی و منابع معتبری مانند DSM-5 و مراکز تحقیقاتی Mayo Clinic و NIMH، علت‌ های این اختلال معمولاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و روان‌ شناختی است:

ژنتیک: سابقه خانوادگی اختلالات رفتاری یا روان‌ پریشی می‌ تواند احتمال بروز این اختلال را افزایش دهد.

تربیت و محیط: کودکان در معرض خشونت، بی‌ توجهی یا بی‌ ثباتی خانوادگی، احتمال بیشتری برای توسعه این اختلال دارند.

اختلالات نوروبیولوژیکی: برخی تحقیقات نشان می‌ دهد که تفاوت‌ هایی در ساختار و عملکرد مغز افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی وجود دارد، مخصوصاً در مناطقی که مربوط به کنترل رفتار و تنظیم هیجان‌ ها هستند.

عوامل روان‌ شناختی: مانند کمبود همدلی، بی‌ احساسی نسبت به دیگران، و مشکلات در تنظیم هیجانات.

درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی

درمان این اختلال چالش‌ برانگیز است زیرا افراد مبتلا معمولاً تمایلی به پذیرش کمک ندارند. با این حال، روش‌ های زیر می‌ توانند مؤثر باشند:

روان‌ درمانی: درمان‌ های مبتنی بر رفتار، مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT)، می‌ توانند به اصلاح الگوهای فکری و رفتاری کمک کنند. همچنین درمان‌ های گروهی در برخی موارد مؤثر است.

دارو درمانی: معمولاً برای درمان مشکلات همراه مانند افسردگی، اضطراب یا پرخاشگری تجویز می‌ شود، ولی داروهای مشخصی برای درمان اصلی اختلال شخصیت ضد اجتماعی وجود ندارد.

مداخلات اجتماعی و حمایتی: ایجاد ساختار و حمایت اجتماعی می‌ تواند به کنترل رفتارهای پرخطر کمک کند.

اختلال شخصیت مرزی

اختلال شخصیت مرزی یکی از پیچیده‌ ترین و در عین حال رایج‌ ترین اختلالات شخصیتی است که با نا پایداری شدید در احساسات، روابط بین‌ فردی و تصویر ذهنی از خود شناخته می‌ شود. افراد مبتلا به این اختلال اغلب دچار تغییرات ناگهانی در خلق و خوی خود می‌ شوند، از احساسات شدید خوشحالی به ناامیدی عمیق یا خشم‌ های کنترل‌ نشده تغییر می‌ کنند.

روابطشان معمولاً پرتنش و بی‌ ثبات است، به طوری که ممکن است بین عشق و نفرت نسبت به دیگران نوسان داشته باشند. همچنین ترس شدیدی از رها شدن و تنها ماندن دارند که باعث می‌ شود رفتارهایی مانند تلاش‌ های ناگهانی برای جلوگیری از ترک شدن یا خودزنی از خود نشان دهند.

دلایل اختلال شخصیت مرزی

مطالعات و منابع معتبری مثل DSM-5، مؤسسه ملی سلامت روان آمریکا (NIMH) و پژوهش‌ های روان‌ شناختی نشان می‌ دهند که این اختلال ناشی از ترکیب پیچیده‌ ای از عوامل است:

عوامل زیستی و ژنتیکی: سابقه خانوادگی اختلالات روانی به ویژه اختلالات خلقی و شخصیت، احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش می‌ دهد. همچنین تفاوت‌ هایی در ساختار مغز به‌ ویژه در نواحی مرتبط با تنظیم هیجان و کنترل تکانه‌ ها مشاهده شده است.

تجارب دوران کودکی: سوءاستفاده جسمی، جنسی یا عاطفی، طرد شدگی، یا بی‌ ثباتی محیط خانوادگی می‌ تواند زمینه‌ ساز بروز اختلال شخصیت مرزی شود.

عوامل روانی و اجتماعی: مشکلات در مهارت‌ های ارتباطی و تنظیم هیجان، همراه با کمبود حمایت اجتماعی، موجب تشدید علائم می‌ شود.

درمان اختلال شخصیت مرزی

اگرچه این اختلال پیچیده است، اما درمان‌ های مؤثری وجود دارند که می‌ توانند کیفیت زندگی بیماران را به طور قابل توجهی بهبود دهند: 

روان‌ درمانی تخصصی: درمان دیالکتیکی رفتاری (DBT) یکی از روش‌ های اصلی و موثر برای این اختلال است که به افراد کمک می‌ کند مهارت‌ های مدیریت هیجان، تحمل استرس و بهبود روابط بین‌ فردی را یاد بگیرند. درمان شناختی-رفتاری (CBT) و درمان مبتنی بر ذهن‌ آگاهی نیز کاربرد دارند.

دارو درمانی: داروها معمولاً برای کنترل علائم همراه مثل افسردگی، اضطراب یا تحریک‌ پذیری تجویز می‌ شوند، اما داروی مشخصی برای درمان ریشه‌ ای اختلال شخصیت مرزی وجود ندارد.

حمایت‌ های اجتماعی: شبکه‌ های حمایتی و خانواده درمانی نقش مهمی در روند بهبود دارند.

اختلال شخصیت نمایشی

این اختلال با رفتارهای نمایشی، نیاز مفرط به جلب توجه و احساسات اغراق‌ آمیز شناخته می‌ شود. افراد مبتلا معمولاً در روابط اجتماعی خود تمایل دارند مرکز توجه باشند و ممکن است از روش‌ های اغوا گرانه یا دراماتیک برای جلب توجه استفاده کنند.

احساسات آن‌ ها سطحی و ناپایدار است و گاهی رفتارشان به گونه‌ ای است که دیگران آن‌ ها را غیرقابل پیش‌ بینی یا غیر صادقانه می‌ بینند. این ویژگی‌ ها می‌ تواند منجر به مشکلات جدی در برقراری و حفظ روابط پایدار شود.

دلایل اختلال شخصیت نمایشی

مطالعات نشان می‌ دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز این اختلال نقش دارند:

ژنتیک: سابقه خانوادگی اختلالات خلقی یا شخصیت ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.

تجارب دوران کودکی: محیط‌ های خانوادگی که در آن توجه، عشق و تأیید به‌ صورت ناسالم یا ناپایدار ارائه می‌ شود، می‌ تواند زمینه‌ ساز این اختلال شود.

عوامل روان‌ شناختی: تمایل به تأیید بیرونی و ناتوانی در تنظیم هیجان‌ ها، از مشخصه‌ های بارز این اختلال است.

درمان اختلال شخصیت نمایشی

روان‌ درمانی: درمان‌ های روان‌ کاوی و درمان‌ های شناختی-رفتاری به افراد کمک می‌ کند تا رفتارهای خود را بهتر بشناسند و مدیریت کنند.

دارو درمانی: معمولاً برای درمان مشکلات همراه مانند اضطراب یا افسردگی تجویز می‌ شود.

آموزش مهارت‌ های اجتماعی: بهبود توانایی برقراری ارتباط موثر و تنظیم هیجان‌ ها می‌ تواند کیفیت زندگی را بالا ببرد.

اختلال شخصیت خودشیفته

افراد مبتلا به این اختلال شخصیت، دارای احساس اغراق‌ آمیز از اهمیت خود هستند و نیاز شدیدی به تحسین و توجه دیگران دارند. آن‌ ها معمولاً خود را برتر از دیگران می‌ بینند و انتظار دارند که اطرافیان نیز چنین رفتاری با آن‌ ها داشته باشند.

این ویژگی‌ ها می‌ تواند باعث شود که در روابط شخصی و کاری دچار مشکلات جدی شوند، زیرا اغلب درک و همدلی کافی نسبت به نیازها و احساسات دیگران ندارند. همچنین، انتقاد را به سختی تحمل می‌ کنند و ممکن است واکنش‌ های تهاجمی یا دفاعی نشان دهند.

دلایل اختلال شخصیت خودشیفته

مطالعات روان‌ پزشکی و روان‌ شناسی، از جمله DSM-5 و مراکز تحقیقاتی معتبر، عوامل زیر را در بروز این اختلال موثر می‌ دانند:

عوامل ژنتیکی و زیستی: سابقه خانوادگی و برخی خصوصیات نوروبیولوژیکی می‌ تواند در استعداد فرد برای این اختلال نقش داشته باشد.

تجارب دوران کودکی: تربیت بیش از حد تحسین‌ آمیز یا بالعکس، بی‌ توجهی و انتقاد مداوم می‌ تواند زمینه‌ ساز شود.

عوامل روانی: احساس ناامنی عمیق که پشت نقاب اعتماد به نفس بالا پنهان می‌ شود، و مشکلات در تنظیم احساسات و همدلی.

درمان اختلال شخصیت خودشیفته

روان‌ درمانی: درمان‌ های شناختی-رفتاری و درمان‌ های مبتنی بر آگاهی (مانند ذهن‌ آگاهی) می‌ توانند به فرد کمک کنند تا دید واقعی‌ تری نسبت به خود و دیگران پیدا کند و مهارت‌ های ارتباطی و همدلی خود را بهبود دهد.

دارو درمانی: داروها معمولاً برای درمان علائم همراه مانند افسردگی یا اضطراب استفاده می‌ شوند، ولی درمان خاصی برای ریشه اصلی اختلال وجود ندارد.

حمایت‌ های اجتماعی و آموزشی: آموزش مهارت‌ های بین‌ فردی و ایجاد محیط‌ های حمایتی می‌ تواند روند بهبود را تسریع کند.

اختلالات شخصیتی خوشه c

این گروه شامل اختلالاتی است که ویژگی اصلی آن‌ها اضطراب، ترس و نگرانی مداوم در روابط و رفتارهای اجتماعی است. افراد مبتلا به این اختلالات معمولاً رفتارهای اجتنابی، وابسته یا وسواسی-جبری از خود نشان می‌دهند و به دلیل نگرانی‌های شدید، ممکن است در برقراری روابط نزدیک و حفظ استقلال دچار مشکل شوند. این اختلالات معمولاً به خاطر ترس از طرد شدن، انتقاد یا کنترل ناکافی خود در موقعیت‌های اجتماعی، بر زندگی فردی و شغلی تأثیر منفی می‌گذارند.

اختلال شخصیت دوری‌ گزین

اختلال شخصیت دوری‌گزین با الگوی پایداری از اجتناب از روابط اجتماعی، احساس بی‌کفایتی و ترس عمیق از طرد شدن مشخص می‌شود. افراد مبتلا اغلب با اینکه تمایل دارند با دیگران ارتباط برقرار کنند، به دلیل اضطراب شدید از انتقاد یا نپذیرفته شدن، از موقعیت‌های اجتماعی کناره می‌گیرند.

دلایل شخصیت دوری‌ گزین

علت دقیق مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، تربیتی و تجربیات اولیه زندگی مانند طرد شدن‌های مکرر در دوران کودکی یا انتقادهای شدید در محیط خانواده می‌تواند زمینه‌ساز این اختلال باشد.

درمان شخصیت دوری‌ گزین

روان‌درمانی، به‌ویژه رفتاردرمانی شناختی (CBT)، می‌تواند به افراد کمک کند تا افکار منفی نسبت به خود را اصلاح کنند و با اضطراب اجتماعی مقابله نمایند. گاهی داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی نیز برای کنترل علائم تجویز می‌شود.

اختلال شخصیت وابسته 

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته به شدت به دیگران تکیه می‌کنند تا تصمیمات روزمره‌شان را بگیرند و نیازمند تأیید و حمایت مداوم هستند. آن‌ها معمولاً از تنها ماندن می‌ترسند و حاضرند برای حفظ رابطه، خواسته‌های خود را نادیده بگیرند.

دلایل اختلال شخصیت وابسته

تربیت سخت‌گیرانه، تجربه والدین کنترل‌گر یا حمایت‌گر افراطی، و کمبود اعتمادبه‌نفس در دوران رشد می‌تواند فرد را مستعد وابستگی افراطی به دیگران کند. برخی نظریه‌ها نیز به عوامل زیستی و خلق‌وخو اشاره دارند.

درمان اختلال شخصیت وابسته

روان‌درمانی با تمرکز بر ایجاد استقلال، افزایش اعتمادبه‌نفس و مهارت‌های تصمیم‌گیری بسیار مؤثر است. درمان‌های شناختی رفتاری و روان‌پویشی می‌توانند به فرد کمک کنند ریشه‌های روانی این وابستگی را بشناسد و تغییر دهد.

اختلال شخصیت وسواسی جبری

این اختلال با کمال‌گرایی افراطی، نیاز به نظم و کنترل، و انعطاف‌ناپذیری در تصمیم‌گیری مشخص می‌شود. برخلاف وسواس فکری-عملی (OCD)، افراد OCPD رفتارهایشان را منطقی می‌دانند و به ندرت از آنها ناراضی‌اند.

دلایل شخصیت وسواسی جبری

علل دقیق مشخص نیست، اما خلق‌وخوهای سخت‌گیرانه از دوران کودکی، فشارهای خانوادگی برای عملکرد بی‌نقص، و سبک‌های تربیتی خشک و وظیفه‌محور می‌توانند زمینه‌ساز این اختلال باشند.

درمان شخصیت وسواسی جبری

درمان شناختی رفتاری (CBT) برای شناسایی الگوهای فکری سخت‌گیرانه و انعطاف‌ناپذیر بسیار مفید است. روان‌درمانی بلندمدت نیز می‌تواند در کشف ریشه‌های عمیق‌تر رفتاری و بهبود عملکرد اجتماعی فرد مؤثر باشد. در برخی موارد، استفاده از داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی نیز توصیه می‌شود.

اختلالات شخصیتی

در روان‌شناسی بالینی، اختلالات شخصیتی عمدتاً در سه خوشه اصلی دسته‌بندی می‌شوند که ما همشو بررسی کردیم که در منابع معتبر همچون DSM-5 به‌عنوان دسته‌بندی رسمی پذیرفته شده‌اند.

خوشه A شامل اختلالات عجیب و غریب، خوشه B به اختلالات نمایشی و هیجانی اختصاص دارد و خوشه C مربوط به اختلالات مضطرب و اجتنابی است. البته، در کنار این ۱۰ اختلال اصلی، برخی اختلالات شخصیتی کمتر شناخته‌شده یا پیشنهادی نیز وجود دارند که در منابع مختلف به آن‌ها اشاره شده است.

این اختلالات بیشتر در قالب تشخیص‌های پیشنهادی، قدیمی یا پژوهشی مطرح شده‌اند و به همین دلیل در فهرست رسمی DSM-5 قرار ندارند. اما آشنایی با آن‌ها می‌تواند دیدگاه گسترده‌تر و عمیق‌تری درباره تنوع اختلالات شخصیتی ارائه دهد و به شما کمک کند تا شناخت بهتری نسبت به پیچیدگی‌های این حوزه داشته باشید.

در ادامه به این موارد هم اشاره می‌کنیم تا دیدگاه کامل‌تر و دقیق‌تری نسبت به انواع اختلالات شخصیتی داشته باشید.

اختلال شخصیت منفعل پرخاشگر

این اختلال شامل رفتارهای غیرمستقیم و مقاومت پنهان نسبت به خواسته‌ها و انتظارات دیگران است. افراد با این اختلال معمولاً تمایلی به رویارویی مستقیم ندارند، اما با تأخیر، فراموش‌کاری یا انجام ندادن کارها به نوعی خشم خود را نشان می‌دهند.

اختلال شخصیت افسرده

ویژگی‌های اصلی این اختلال شامل خلق افسرده، احساس بی‌ارزشی و دیدگاه منفی نسبت به خود و آینده است. افراد مبتلا ممکن است دائماً نگران شکست و ناکامی باشند و تمایل به منفی‌بافی داشته باشند.

اختلال شخصیت سادیستی

این اختلال با تمایل به آزار جسمی یا روانی دیگران و لذت بردن از کنترل و سلطه بر آن‌ها مشخص می‌شود. در DSM-5 این اختلال به صورت رسمی نیامده اما در برخی منابع بالینی و پژوهشی مطرح شده است.

اختلال شخصیت منفی‌ گرا

این اختلال با خلق کج‌خلقی، بدبینی، مخالفت دائمی و ناراضی بودن همراه است. افراد مبتلا معمولاً به راحتی ناراحت می‌شوند و به دیگران بدگمان هستند.

اختلال شخصیت انفجاری

این اختلال با بروز ناگهانی و شدید خشم و پرخاشگری بدون دلیل واضح مشخص می‌شود. افراد دارای این اختلال ممکن است واکنش‌های هیجانی شدید و غیرقابل کنترل داشته باشند.

اختلال شخصیت

در پایان، شناخت انواع اختلالات شخصیتی گامی مهم در جهت درک بهتر رفتارهای انسانی و ایجاد روابط سالم‌ تر است. آگاهی از این اختلالات نه‌ تنها به افراد در شناسایی و مدیریت مشکلات روانی خود کمک می‌ کند، بلکه نقش مؤثری در ارتقای سلامت روان جامعه ایفا می‌ نماید. با پذیرش تفاوت‌ ها و جست‌ و جوی کمک حرفه‌ ای، می‌ توان مسیر درمان و بهبود را هموارتر ساخت و کیفیت زندگی را به‌ طور چشمگیری ارتقاء داد.

بی خوابی استرسیمراقبت از پوستحسادت در کودکان

مطالعه بیشتر