تقویت مسئولیت‌ پذیری در کودکان

مسئولیت‌ پذیری یکی از مهارت‌ های ضروری در زندگی است و والدین نقش مهمی در آموزش این مهارت به فرزندان خود دارند. در این مقاله از وب‌ سایت خانواده، با موضوع تقویت مسئولیت‌ پذیری در کودکان همراه شما خواهیم بود تا با نگاهی علمی به بهبود زندگی خانوادگی بپردازیم.

تقویت مسئولیت‌ پذیری در کودکان

مسئولیت‌ پذیری یکی از مهارت‌ های ضروری در زندگی است و والدین نقش مهمی در آموزش این مهارت به فرزندان خود دارند. این ویژگی از سنین ابتدایی به رشد فکری، توسعه فردی، بهداشت روانی، افزایش اعتماد به نفس و شکل‌ گیری خود پنداره مثبت در کودکان کمک می‌ کند.

متأسفانه، برخی والدین به دلیل دلسوزی، از واگذاری مسئولیت به فرزندان خود خودداری می‌ کنند که این امر می‌ تواند در آینده به بروز اختلالات روانی منجر شود.

تقویت حس مسئولیت‌ پذیری در کودکان

والدین باید با روش‌ های تقویت مهارت مسئولیت‌ پذیری و پیامد های منفی عدم آن در کودکان آشنا شوند. آن‌ ها می‌ توانند با بهره‌گیری از آموزش‌ های مشاوران و روانشناسان کودک، بهترین راهکار ها را برای این منظور به کار ببرند. همچنین، مهم است که قبل از اجبار کودکان به انجام کار ها، آن‌ ها را به‌ خوبی توجیه کنند.

کودکان مسئولیت پذیر را بر اساس توقعاتی که از آن‌ ها داریم تعریف می‌ کنیم. ما انتظار داریم که کودکان در دو زمینه خوب عمل کنند:

• انجام وظایف شخصی
• کمک به آرامش خانواده

کودکی که از خودش به‌ خوبی مراقبت کند و در کار های خانه به والدین کمک کند، کودکی مسئولیت پذیر است. نباید توقع داشته باشیم که کودکان­ مشکلات کاری، مالی، اجتماعی و شخصی ما را درک کنند، زیرا آن‌ ها تجربه‌ ای در این زمینه‌ ها ندارند.

اهمیت مسئولیت پذیری در کودکان

مسئولیت پذیری پایه گذار بسیاری از ویژگی های مثبت در کودکان است. کودکانی که از سنین پایین مسئولیت انجام کارها را بر عهده می گیرند، در آینده می توانند بهتر با چالش های زندگی کنار بیایند. در مدرسه، این مهارت به آنها کمک می کند تا وظایف خود را به موقع انجام دهند.

در دانشگاه با انگیزه بیشتری درس بخوانند و در شغل های آینده به عنوان افراد قابل اعتماد و کارآمد شناخته شوند. همچنین، در محیط های اجتماعی نیز کودکان مسئولیت پذیر توانایی مدیریت زمان و پروژه ها را دارند و این امر در ارتقاء کیفیت روابط اجتماعی شان تأثیرگذار است.

تقسیم وظایف خانه بر اساس توانایی کودک

یکی از چالش های بزرگ در تربیت کودکان، پیدا کردن تعادل بین سپردن مسئولیت ها و توانایی های آنها است. وظایف خانه باید با توجه به سن و توانایی کودک تعیین شوند. برای مثال، کودکان ۳ تا ۵ ساله می توانند کارهای ساده ای مثل جمع کردن اسباب بازی ها، دستمال کشیدن یا مرتب کردن کفش ها را انجام دهند.

بر اساس توانایی کودک تقسیم وظایف خانه

در سنین ۶ تا ۸ سال، مسئولیت هایی چون چیدن میز غذا، شستن سبزی ها یا آب دادن به گیاهان مناسب تر است. برای کودکان بزرگتر، می توان وظایف پیچیده تری مانند جاروبرقی کشیدن، شستن ظرف ها یا پختن غذاهای ساده را در نظر گرفت. توجه به توانایی ها و فراهم کردن فرصت برای کودک به طور تدریجی موجب می شود که او بدون احساس فشار از انجام وظایف لذت ببرد.

تشویق کودکان به مسئولیت پذیری

تشویق و تحسین کودک پس از انجام وظایف خانه می تواند انگیزه او را برای تکرار کارها افزایش دهد. اما توجه داشته باشید که تشویق نباید همیشه مادی باشد. به جای پاداش های مادی، تحسین کلامی و بیان حس سپاس گزاری از کودک می تواند تأثیر بیشتری داشته باشد.

مثلا می توانید به او بگویید: «خیلی خوب کار کردی، الآن خانه خیلی مرتب تر شده است» این جمله نه تنها کودک را تشویق می کند بلکه حس مفید بودن و ارزشمندی را به او منتقل می کند. در عین حال، دادن فرصت به کودک برای انتخاب نوع وظیفه اش نیز به تقویت حس مسئولیت پذیری کمک می کند.

الگو برداری از والدین بر مسئولیت پذیری کودک

والدین، اولین و مهم ترین الگو های زندگی برای کودکان هستند. اگر والدین خودشان در انجام کار های خانه مسئولیت پذیر باشند و به این وظایف اهمیت دهند، کودک نیز به طور طبیعی این رفتار را یاد می گیرد.

همچنین، همکاری والدین در انجام وظایف مشترک و حضور در کنار کودک در زمان انجام کار ها، نه تنها به کودک احساس امنیت می دهد بلکه حس تعهد و مسئولیت را در او تقویت می کند.

مسئولیت پذیری کودک الگو برداری از والدین

والدین باید به یاد داشته باشند که گفتارشان باید با رفتارشان همخوانی داشته باشد؛ زیرا کودک به راحتی می تواند تفاوت ها را تشخیص دهد و اگر احساس کند که والدین خودشان مسئولیت های خانه را به درستی انجام نمی دهند، تمایل به انجام آنها در او کم می شود.

جدول وظایف هفتگی مسئولیت پذیری کودکان

جدول وظایف هفتگی می تواند راهکاری مؤثر برای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان باشد. این جدول می تواند به صورت تصویری و یا نوشتاری باشد و شامل لیستی از کارهایی باشد که کودک باید در طول هفته انجام دهد.

تقسیم کارها به شکل منظم و در یک برنامه مشخص نه تنها به کودک کمک می کند تا وظایف خود را فراموش نکند، بلکه حس نظم و ترتیب را در او تقویت می کند. این کار به کودکان آموزش می دهد که برای رسیدن به اهداف باید برنامه ریزی کنند و از قبل برای انجام وظایف خود آماده شوند.

همچنین، می توان از روش هایی مانند امتیاز دهی به کار های انجام شده برای افزایش انگیزه استفاده کرد.

روش های تقویت مسئولیت پذیری در کودکان

یکی از روش های تقویت حس مسئولیت پذیری در کودکان، دادن مسئولیت های مستقل است. این مسئولیت ها می توانند شامل انتخاب نوع وظیفه، ترتیب انجام آن یا زمان بندی باشند. وقتی کودک حس کند که می تواند در تصمیمات خود مستقل عمل کند، احساس مسئولیت بیشتری پیدا می کند و تمایل دارد که وظایفش را به درستی انجام دهد.

این کار همچنین به کودک یاد می دهد که اشتباهات بخشی از فرآیند یادگیری هستند و نیازی به ترس از شکست نیست. استقلال در انجام کارها به کودک اعتماد به نفس می دهد و او را آماده می کند تا در سایر زمینه های زندگی هم مسئولیت پذیر باشد.

اشتباهات والدین در مسئولیت پذیری کودکان

برخی والدین به دلیل نگرانی از نتیجه کار، به طور مکرر در انجام وظایف کودک دخالت می کنند و از او می خواهند که به طور دقیق و به شکل خاصی وظایفش را انجام دهد. این نوع کنترل بیش از حد، باعث می شود کودک احساس بی ارزشی کند و از انجام کارها دلسرد شود.

مسئولیت پذیری کودکان اشتباهات والدین

همچنین، مقایسه کودک با دیگران (چه خواهر و برادر و چه دوستانش) می تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و انگیزه او شود. به جای این رفتار ها، والدین باید صبور باشند و به کودک اجازه دهند که کار ها را به روش خود انجام دهد. با تأکید بر پیشرفت های کوچک و توجه به تلاش های او، کودک به انجام وظایفش علاقه مند تر خواهد شد.

آموزش مسئولیت پذیری به کودکان

پرورش حس مسئولیت‌ پذیری در کودکان کار آسانی نیست. والدین نباید فرزندان خود را به انجام وظایف مجبور کنند، بلکه باید با به‌ کارگیری تکنیک‌ های مناسب، به آن‌ ها نشان دهند که کار هایشان ارزشمند است.

با این رویکرد، مسئولیت را به جای یک بار سنگین، به امری شاداب و مثبت برای فرزندتان تبدیل می‌کنید. همه کودکان می‌ خواهند خود را به عنوان فردی توانمند و قادر به انجام وظایف ببینند.

کودکان آموزش مسئولیت پذیری

این احساس برای عزت نفس آن‌ها و معنا بخشیدن به زندگی‌ شان ضروری است. بچه‌ ها نمی‌ خواهند تنها مورد دلسوزی قرار گیرند؛ آن‌ ها نیز مانند بزرگ‌تر ها نیاز دارند که احساس کنند برای دنیا اهمیت دارند و زندگی‌شان تأثیر مثبتی دارد.

بنابراین، نیازی نیست به کودکان آموزش دهید که چگونه با مسئولیت‌ پذیری در دنیا رفتار کنند. بلکه باید به آن‌ ها بیاموزید که توانایی مشارکت مثبت را دارند و با برقراری ارتباط مؤثر، آن‌ها را ترغیب کنید تا این کار را انجام دهند.

مفهوم مسئولیت پذیری برای کودک

کودک باید بداند که در خانه هر روز فعالیت‌ های زیادی انجام می‌ شود و هر فردی مسئولیت خاصی دارد. او نیز به عنوان یکی از اعضای خانواده باید وظایفی را بر عهده بگیرد. یکی از بهترین روش‌ ها برای آشنایی کودک با این موضوع، نوشتن فهرستی از کار هایی است که به‌ طور روزانه در منزل انجام می‌ شود و سپس خواندن آن برای اوست.

این امر به کودک کمک می‌ کند تا بفهمد چه کسانی این کارها را انجام می‌ دهند و چه کسانی از خدمات ارائه‌ شده بهره‌مند می‌ شوند. این آگاهی به او می‌ آموزد که خدماتی که دریافت می‌ کند، بدون تلاش، زمان و هزینه فراهم نشده و او نیز باید در این زمینه مشارکت کند.

سن آموزش مسئولیت پذیری به کودکان

مسئولیت‌ پذیری را می‌ شود از همان سال‌ های اول زندگی به کودک یاد داد. اگر چند فرزند دارید، می‌ توانید به هرکدام از آن‌ ها، بسته به سنشان، گروهی از کار های خانه را بسپارید.

نمونه‌ هایی از کار های پیشنهادی برای سنین مختلف از این قرار است:

– کودکان نوپا (دو تا سه سالگی)

مرتب کردن رختخواب (با کمک شما)

جمع کردن اسباب‌بازی‌ها

لکه‌گیری و دستمال کردن سطوح (با کمک شما)

گردگیری

– سنین پیش از دبستان (چهار و پنج سالگی)

آوردن وسایلشان از داخل اتومبیل

آب و غذا دادن به حیوانات خانگی (با کمک شما)

جمع کردن سفره غذا (با نظارت شما)

جفت کردن جوراب‌های تمیز

– از کودکستان و پیش‌دبستانی تا کلاس سوم

جارو کشیدن با جاروبرقی

تا زدن لباس‌های شسته‌شده

خالی کردن ماشین ظرفشویی

جمع کردن زباله‌ها از سطل‌های گوشه‌ و کنار خانه

– از هشت تا دوازده سالگی

شستن ظرف‌ها یا چیدن ظروف داخل ماشین ظرفشویی

تمیز کردن حمام/دستشویی (با نظارت شما)

کار با ماشین لباسشویی

رسیدگی به حیاط و گل‌ و گیاه‌های باغچه

– دوران نوجوانی

کمک در خرید اقلام روزمره

شستن ماشین

دم در یا سر کوچه گذاشتن زباله‌ها

آماده کردن غذاهای ساده

سوالات متداول تقویت مسولیت پذیری کودکان

1- آیا می توان کار های خانه را به کودکانی که کم سن هستند هم سپرد؟

بله، کودکان حتی در سنین پایین می توانند در کارهای خانه مشارکت کنند، اما باید کارها به شکلی ساده و متناسب با سن آنها باشد. برای مثال، کودکان ۳ تا ۵ ساله می توانند به راحتی اسباب بازی های خود را جمع کنند یا لباس هایشان را مرتب کنند.

برای کودکانی که کمی بزرگ تر هستند (مثلاً ۶ تا ۸ سال)، می توانند مسئولیت های بیشتری مانند چیدن میز غذا، آب دادن به گیاهان یا شستن سبزی ها را بر عهده بگیرند.

این فعالیت ها علاوه بر تقویت حس مسئولیت پذیری، به کودکان احساس موفقیت و اعتماد به نفس می دهد. مهم ترین نکته این است که والدین به توانایی ها و سطح رشد کودک توجه کنند و از وظایف ساده تر شروع کنند.

2- چرا برخی کودکان در برابر انجام کارهای خانه مقاومت می کنند؟

مقاومت کودکان در برابر انجام کارهای خانه می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از دلایل شایع عبارتند از:

خستگی و کمبود انرژی: اگر کودک بعد از یک روز پر از فعالیت های مدرسه و بازی احساس خستگی کند، ممکن است از انجام کار های خانه امتناع کند.

عدم انگیزه: اگر کودک حس نکند که انجام کار های خانه برای او اهمیت دارد یا هیچ گونه پاداش یا تشویقی در نظر گرفته نشده است، ممکن است از انجام آن ها خودداری کند.

عدم آشنایی با مسئولیت ها: اگر کودک از سنین پایین به انجام مسئولیت های ساده عادت نکرده باشد، ممکن است در برابر کار های خانه مقاومت کند.

3- چه نوع تشویقی برای کودک مؤثر است؟

تشوی می تواند یکی از عوامل کلیدی برای تقویت مسئولیت پذیری در کودکان باشد. اما توجه داشته باشید که تشویق های غیر مادی معمولاً تأثیر بیشتری دارند. برخی از انواع تشویق های مؤثر عبارتند از:

تحسین کلامی: وقتی کودک کارش را به خوبی انجام می دهد، باید فوراً او را تحسین کنید. این تحسین می تواند مانند «خیلی عالی بود!» یا «من خیلی از تو خوشحال شدم که کمک کردی!» باشد. این گونه تحسین ها احساس موفقیت و ارزشمندی را در کودک ایجاد می کند.

اعتماد به نفس: به کودک نشان دهید که به توانایی های او اعتماد دارید و این باعث می شود که خودش نیز به توانایی هایش اعتماد کند. به جای گفتن اینکه “کار خوبی کردی”، می توانید بگویید من می دانستم که تو می توانی این کار را به خوبی انجام دهی.

تعریف از تلاش و نه نتیجه: کودکانی که فقط برای نتیجه گیری ها و پاداش های مادی تشویق می شوند، ممکن است یاد نگیرند که تلاش و پیشرفت در طول مسیر مهم است. بنابراین باید به تلاش و تمرکز روی فرآیند بیشتر توجه شود تا خود کار.

تشویق های اجتماعی: وقتی کودک وظایف خانه را انجام می دهد، می توانید از خانواده یا دوستان هم کمک بگیرید تا او را تشویق کنند. این کار به کودک می آموزد که مسئولیت پذیری در خانه به طور اجتماعی نیز مورد تحسین قرار می گیرد.

4- آیا می توان کار های خانه را به کودک واگذار کرد بدون اینکه احساس فشار کند؟

برای اینکه کودک در هنگام انجام کارهای خانه احساس فشار نکند، والدین باید مراقب نحوه واگذاری مسئولیت ها باشند. در اینجا چند راهکار برای جلوگیری از احساس فشار کودک وجود دارد:

شروع با کار های ساده و تدریجی: بهتر است که ابتدا کارهای ساده ای مثل جمع آوری اسباب بازی ها یا مرتب کردن اتاق به کودک واگذار شود. سپس با گذشت زمان و با افزایش توانایی های کودک، مسئولیت های پیچیده تر و بزرگ تری به او داده شود.

استفاده از جدول وظایف: ایجاد یک جدول منظم که شامل وظایف هفتگی یا روزانه کودک باشد، می تواند به او کمک کند تا دقیقاً بداند چه زمانی و چه کارهایی باید انجام دهد. این جدول باید منطقی و قابل قبول باشد تا کودک احساس فشار نکند.

حرف آخر درباره مسئولیت پذیری کودکان

همه ما تمایل داریم فرزندانی مسئولیت‌ پذیر تربیت کنیم و در جامعه‌ای زندگی کنیم که بزرگسالان در هر موقعیتی از وظایف خود شانه خالی نکنند. مسئولیت‌پذیری نیازمند سرمایه‌ گذاری بلند مدت است و هیچ بزرگسال متعهدی به‌یکباره شکل نمی‌ گیرد.

در واقع، پرورش حس وظیفه‌ شناسی از دوران کودکی آغاز می‌ شود. به عنوان والدین، برای تقویت مسئولیت‌پذیری در کودکان، باید راهکار هایی را مد نظر قرار دهید. اگر کودک شما به طور مکرر در انجام مسئولیت‌ هایش ناکام می‌ ماند یا از آن‌ ها فرار می‌کند.

لازم است دوباره راهکار های خود را بررسی کنید؛ ممکن است او به کمک بیشتری نیاز داشته باشد. با انعطاف بیشتری برخورد کنید و به عنوان یک دوست در کنار او باشید. برای همراهی با فرزندتان در این مسیر، نیازی نیست مانند یک معلم سخت‌گیر یا رئیسی طلبکار، مدام دستور دهید یا انتقاد کنید.

کودک شما به حمایت صبورانه شما برای یادگیری نیاز دارد. آموزش مسئولیت‌ پذیری به کودکان ممکن است زمان‌بر باشد، اما با پیروی از این نکات، می‌ توانید کودکی تربیت کنید که با حس وظیفه‌ شناسی، هم به خود افتخار کند و هم آرامش دیگران را فراهم آورد.

⏬مقالات پیشنهادی⏬

درمان بی‌ خوابی ناشی از استرس علت و درمان شب ادراری کودکان حسادت در کودکان

مطالعه بیشتر