رژیم غذایی اسهال

اسهال می‌ تواند بدن را ضعیف کند، اما با تغذیه‌ درست می‌ توان روند بهبود را سریع‌ تر کرد. در این مقاله از وب‌ سایت خانواده، با موضوع رژیم غذایی اسهال همراه شما خواهیم بود تا با نگاهی علمی به بهبود زندگی خانوادگی بپردازیم.

رژیم غذایی اسهال و اهمیت آن در درمان

اسهال یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که معمولاً با دفع مکرر و آبکی مدفوع همراه است. در کنار دلایل مختلفی مثل عفونت‌های ویروسی، مسمومیت غذایی، یا مصرف برخی داروها، انتخاب نوع غذا و نوشیدنی نقش بسیار مهمی در تسریع روند بهبود یا شدت یافتن علائم دارد.

وقتی بدن با اسهال مواجه می‌شود، مقدار زیادی آب، الکترولیت و مواد مغذی را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی، رژیم غذایی مناسب می‌تواند به بازسازی تعادل بدن کمک کند، علائم را کاهش دهد و از طولانی شدن بیماری جلوگیری کند. اگر رژیم غذایی در این دوران به‌درستی انتخاب نشود، ممکن است وضعیت فرد بدتر شده و حتی منجر به کم‌آبی شدید یا ضعف عمومی شود.

هدف از رژیم غذایی اسهال

هدف از رعایت رژیم غذایی در دوران اسهال این است که:

• دستگاه گوارش تحریک نشود و استراحت کند؛
• مایعات و الکترولیت‌های از دست‌رفته به بدن بازگردانده شوند؛
• غذاهایی مصرف شود که راحت هضم شده و فشار زیادی به روده وارد نکند؛
• از مصرف غذاهایی که ممکن است باعث تحریک بیشتر روده شوند، پرهیز شود.

درواقع، رژیم غذایی در درمان اسهال نه‌تنها مکمل داروهای احتمالی است، بلکه در بسیاری از مواردِ اسهال خفیف، مهم‌ترین عامل بهبود به‌شمار می‌رود. به همین دلیل، آگاهی از اینکه چه غذاهایی مفید و چه غذاهایی مضر هستند در مدیریت این وضعیت بسیار ضروری است.

در ادامه این مقاله، به تفصیل بررسی خواهیم کرد که در هنگام اسهال چه باید بخوریم، چه چیزهایی را باید کنار بگذاریم و چگونه با انتخاب‌های غذایی مناسب، به بهبود سریع‌ تر بدن کمک کنیم ای موارد در تغذیه خانواده مهم هستن که باید آگاهی داشت. 

چه غذاهایی برای اسهال مناسب هستند

در دوره‌ای که فرد دچار اسهال است، دستگاه گوارش نیاز به آرامش و تغذیه‌ای سبک دارد. بهترین انتخاب در این شرایط، غذاهایی هستند که ساده، کم‌چرب، و راحت‌الهضم باشند. غذاهای زیر از جمله گزینه‌های مفید در این دوران محسوب می‌شوند:

• برنج سفید پخته: یکی از پایه‌های رژیم BRAT (موز، برنج، سیب، نان تست)، که به دلیل خاصیت جذب آب و نشاسته‌ای بودن، به کنترل اسهال کمک می‌کند.
• موز رسیده: سرشار از پتاسیم است و به تنظیم تعادل الکترولیتی بدن کمک می‌کند.
• نان تست ساده و خشک: کربوهیدرات سبکی دارد و به آرام‌سازی معده کمک می‌کند.
• سیب‌زمینی آب‌پز بدون روغن: نشاسته‌ای، بی‌تحریک و سیرکننده است.
• هویج پخته: منبعی خوب از پکتین (فیبر محلول) است که به سفت شدن مدفوع کمک می‌کند.
• سوپ ساده مرغ یا عدس: اگر بدون چربی و ادویه تهیه شود، می‌تواند مواد مغذی بدن را تأمین کند.
• فرنی، بلغور جو یا آرد برنج: غذاهایی نرم، لطیف و مقوی هستند.

نکته مهم این است که غذاها باید کم‌نمک، بدون ادویه، بدون روغن و به شکل آب‌پز یا بخارپز باشند. استفاده از وعده‌های کوچک ولی مکرر هم می‌تواند به هضم بهتر کمک کند.

چه غذاهایی برای اسهال مضر هستند

در زمان اسهال، مصرف برخی غذاها می‌تواند باعث تحریک بیشتر روده، تشدید علائم و طولانی‌تر شدن بیماری شود. بنابراین، شناخت غذاهای مضر در این دوره بسیار ضروری است:

• لبنیات پرچرب مانند شیر، خامه و بستنی
• غذاهای سرخ‌شده، چرب یا تند
• قهوه، چای پررنگ و نوشابه‌های کافئین‌دار
• شکر زیاد و شیرینی‌ها
• سبزیجات خام مانند کلم، گل‌کلم، خیار و فلفل دلمه‌ای
• میوه‌های نفاخ مانند آلو، انگور و زردآلو
• حبوبات نفاخ مانند لوبیا و نخود

همچنین باید از مصرف غذاهای صنعتی، فست‌فود، کنسروی و مواد غذایی فرآوری‌شده پرهیز کرد، زیرا اغلب حاوی نگه‌دارنده‌ها، چربی‌های ناسالم و ادویه‌های تحریک‌کننده هستند.

نقش آب و مایعات در رژیم غذایی اسهال

بدن در زمان اسهال، حجم زیادی از آب و املاح را از دست می‌دهد. کم‌آبی (دهیدراته شدن) می‌تواند عوارض خطرناکی مثل سرگیجه، ضعف، خشکی دهان و کاهش فشار خون ایجاد کند. بنابراین نوشیدن مایعات کافی، ضروری است.

مایعات مناسب در این دوران شامل:

• آب ساده و خنک
• محلول ORS (پودرهای مخصوص جبران الکترولیت)
• آب برنج
• آب سیب رقیق‌شده
• دمنوش‌های ملایم مثل بابونه یا نعنا
• سوپ رقیق و آب مرغ بدون ادویه

نکته: نوشیدن یک‌باره حجم زیاد آب ممکن است باعث تهوع شود. بهتر است جرعه‌جرعه و در فواصل منظم آب و مایعات نوشیده شود.

رژیم غذایی برای اسهال کودکان

کودکان نسبت به بزرگسالان سریع‌تر دچار کم‌آبی می‌شوند. در صورت مشاهده اسهال در کودک، باید بلافاصله اقدامات تغذیه‌ای مناسبی انجام داد:

• ادامه شیر مادر یا شیر خشک (در صورت تغذیه نوزادی)
• استفاده از مایعات خوراکی مناسب مانند ORS، سوپ رقیق، آب هویج، آب سیب رقیق
• تغذیه با غذاهای نرم مانند برنج نرم، پوره سیب‌زمینی، فرنی یا موز
• پرهیز از شیر گاو، نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی و شیرینی‌جات

همچنین در مواردی که اسهال بیش از ۲۴ ساعت ادامه دارد یا همراه با تب، بی‌حالی یا وجود خون در مدفوع باشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.

درمان خانگی اسهال با رژیم غذایی مناسب

برخی از درمان‌های خانگی همراه با تغذیه مناسب می‌توانند به تسریع بهبود کمک کنند. از جمله:

• محلول خانگی ORS: یک قاشق چای‌خوری نمک + هشت قاشق چای‌خوری شکر در یک لیتر آب جوشیده
• چای بابونه یا دمنوش دارچین: ضد التهاب، آرام‌کننده معده
• آب برنج: دارای نشاسته و ضد اسهال
• پوره سیب پخته: به دلیل وجود پکتین مفید برای سفت شدن مدفوع

مراقب باشید از داروهای خانگی بدون توصیه پزشک استفاده نکنید، به‌خصوص در مورد کودکان یا سالمندان.

رژیم غذایی اسهال خونی

اسهال خونی اغلب نشانه‌ای از عفونت باکتریایی شدید یا بیماری‌های خاص روده‌ای مثل کولیت است. در این شرایط، رعایت رژیم غذایی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند:

• پرهیز کامل از لبنیات، سبزیجات خام، غذاهای پر فیبر
• استفاده از سوپ سبک، برنج نرم، سیب پخته، موز
• نوشیدن زیاد مایعات همراه با ORS
• مشورت با پزشک برای تجویز آنتی‌بیوتیک و بررسی آزمایشگاهی

نکته: اسهال خونی یک اورژانس گوارشی است و نباید فقط با رژیم غذایی درمان شود. مراجعه به پزشک ضروری است.

رژیم غذایی اسهال شدید

در اسهال شدید که معمولاً با ضعف، کاهش وزن، تب یا کم‌آبی همراه است، رژیم غذایی باید بسیار ملایم و متعادل باشد:

• مصرف مایعات فراوان در طول روز
• غذاهای بسیار نرم مانند فرنی آرد برنج، پوره سیب‌زمینی، سوپ ساده
• اجتناب از غذاهای چرب، ادویه‌دار و خام
• تقسیم وعده‌های غذایی به ۵–۶ وعده کوچک در روز

در صورت تداوم اسهال بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت، پزشک باید حتماً علت را بررسی کند.

رژیم غذایی برای اسهال ویروسی در بزرگسالان و کودکان

اسهال ویروسی معمولاً خودمحدودشونده است و با رعایت رژیم غذایی مناسب، طی چند روز برطرف می‌شود:

• برای بزرگسالان: برنج سفید، موز، نان تست، سوپ مرغ، سیب‌زمینی پخته
• برای کودکان: فرنی، موز، آب هویج، شیر مادر، ORS
• پرهیز از لبنیات، شیر گاو، نوشابه، قهوه و غذاهای فرآوری‌شده

بهداشت فردی، شستن دست‌ها، و ضدعفونی کردن سطوح نیز در پیشگیری از گسترش ویروس اهمیت زیادی دارد.

چه زمانی در زمان اسهال باید به پزشک مراجعه کنیم

در اغلب موارد، اسهال خفیف ظرف ۱ تا ۳ روز برطرف می‌شود، اما اگر هر یک از موارد زیر را مشاهده کردید، مراجعه به پزشک ضروری است:

• اسهال بیش از ۲۴ ساعت در کودک یا بیش از ۴۸ ساعت در بزرگسال
• وجود خون در مدفوع
• تب بالای ۳۸.۵ درجه
• علائم کم‌آبی شدید (خشکی دهان، سرگیجه، ادرار کم)
• بی‌حالی یا کاهش هوشیاری

رژیم غذایی اسهال

سوالات متداول

۱. آیا در زمان اسهال می‌توان شیر خورد؟ خیر، بهتر است از مصرف شیر و لبنیات پرهیز شود، زیرا ممکن است وضعیت را بدتر کند.

۲. آیا غذا نخوردن باعث بهبود اسهال می‌شود؟ خیر، نخوردن غذا باعث ضعف بدن می‌شود. باید غذاهای مناسب و سبک استفاده کرد.

۳. آیا می‌توان از مکمل‌ها استفاده کرد؟ در صورت تجویز پزشک، بله. گاهی مکمل زینک یا پروبیوتیک‌ها مفید هستند.

رژیم اسهال

رژیم غذایی در دوران اسهال یکی از مهم‌ترین عوامل کمک‌کننده به بهبود سریع و جلوگیری از عوارض جانبی است. با پرهیز از غذاهای مضر، نوشیدن مایعات فراوان و مصرف مواد غذایی ساده، سبک و مغذی، می‌توان اسهال را در مدت زمان کوتاهی کنترل کرد. در موارد شدید یا مشکوک به اسهال عفونی، مشاوره با پزشک ضروری است.

⏬مقالات پیشنهادی برای شما عزیزان⏬

رژیم غذایی برای کبد چربرژیم غذایی افراد دیابتیرژیم غذایی اتوفاژی

مطالعه بیشتر