اشتباهات رایج والدین در تشویق کودکان

تشویق کودکان یکی از مهم ترین و موثرترین ابزارهای تربیتی والدین به شمار می رود. این ابزار به رشد اعتماد به نفس، انگیزه درونی و همچنین تقویت عزت نفس در کودکان کمک می کند. اما تشویق باید در حد اعتدال باشد. افراط در تشویق، می تواند پیامدهایی مانند افزایش وابستگی به تأیید دیگران یا حتی کاهش تلاش کودک برای موفقیت های جدید ایجاد کند. از طرفی، کم توجهی یا عدم تشویق نیز می تواند موجب کاهش انگیزه و ایجاد احساس بی ارزشی در کودک شود. در این مقاله، اشتباهات رایج در تشویق کودکان و چگونگی ایجاد تعادل میان تشویق های بیش از حد و کم تشویقی را بررسی خواهیم کرد. هدف این است که والدین با استفاده از روش های صحیح و متعادل، کودکانی با عزت نفس بالا و انگیزه درونی قدرتمند تربیت کنند. با سایت خانواده همراه باشید.

تشویق بیش از حد چگونه به کودک آسیب می زند

تأثیرات منفی تشویق مداوم بدون معیار مشخص

تشویق بیش از حد می تواند به کودک آسیب های روانی و رفتاری زیادی وارد کند. زمانی که کودک به طور مداوم و بدون دلیل واقعی از طرف والدین تحسین می شود، این پیام به او منتقل می شود که او برای هر عمل کوچکی سزاوار تحسین است. این مسئله باعث می شود که کودک برای دریافت تایید دیگران به انجام هر عمل کوچک یا حتی نادرست بپردازد، زیرا دیگر احساس نیاز به تلاش و پیشرفت درونی ندارد.

در واقع، وقتی کودک تنها به دلیل انجام یک وظیفه ساده یا یک کار روزمره مانند مرتب کردن اتاق یا تکمیل تکالیف مدرسه، بدون توجه به کیفیت انجام کار، مورد تشویق قرار می گیرد، این تشویق ها به جای ایجاد انگیزه، تنها به وابستگی به تأیید والدین و احساسات بیرونی منجر می شود. این وابستگی به تأیید باعث کاهش انگیزه درونی برای تلاش بیشتر در آینده می شود.

همچنین تشویق بی دلیل می تواند اعتماد به نفس کودک را در معرض خطر قرار دهد. زمانی که کودک برای کارهای بی ارزش یا سطحی تحسین شود، ممکن است از خود انتظارات غیرواقعی داشته باشد و وقتی که با مشکلات بزرگ تری روبه رو می شود، به دلیل نداشتن توانایی در مقابله با چالش ها، به سرعت دلسرد شود. بنابراین، والدین باید تشویق را به کارهایی که از کودک انتظار می رود، محدود کنند و برای تلاش های واقعی و پیشرفت های ملموس تشویق کنند.

چرا کم تشویقی موجب سرکوب انگیزه می شود

کودکی که دیده نمی شود، انگیزه اش را از دست می دهد

کم تشویقی یکی دیگر از اشتباهات رایج والدین است. زمانی که کودک در حین تلاش و پیشرفت های خود توسط والدین نادیده گرفته می شود، احساس می کند که برای هیچ کدام از دستاوردهایش ارزشی قائل نیستند. این کم توجهی می تواند به سرعت موجب کاهش اعتماد به نفس کودک و از بین رفتن انگیزه های درونی او شود. در واقع، کودکانی که از سوی والدین خود تحسین نمی شوند، به تدریج نسبت به رفتارهای مثبت و پیشرفت های خود بی تفاوت می شوند. این بی تفاوتی می تواند آن ها را به سمت رفتارهای منفی و پرخاشگرانه هدایت کند تا شاید از این طریق بتوانند توجه والدین را جلب کنند.

کم تشویقی می تواند باعث ایجاد احساس بی ارزشی و اضطراب در کودک شود. این کودکان به مرور زمان احساس می کنند که برای هیچ چیزی خوب یا کافی نیستند و بنابراین به دنبال جلب توجه از طرق دیگری می روند. یکی از نتایج این روند، کاهش تلاش کودک برای رسیدن به اهداف و موفقیت هاست، زیرا او نمی داند که رفتارهای مثبتش مورد توجه قرار خواهد گرفت یا خیر.

والدین باید به این نکته توجه کنند که تشویق های به موقع و معنادار، علاوه بر تقویت عزت نفس کودک، انگیزه او را برای ادامه دادن به تلاش هایش افزایش می دهد. در واقع، کودکانی که در زمانی مناسب تشویق می شوند، احساس می کنند که برای پیشرفت های خود ارزش قائل هستند و این موضوع باعث می شود تا در آینده همواره به تلاش های خود ادامه دهند.

تفاوت بین تشویق رفتاری و تشویق شخصیتی چیست

چرا نباید فقط بگوییم «تو خیلی خوبی»

یکی از اشتباهات رایج دیگر در تشویق کودکان، تشویق شخصیتی به جای تشویق رفتاری است. تشویق های شخصیتی به کودک این پیام را می دهند که او باید برای شخصیت خود تایید دریافت کند، نه برای اعمال خاصی که انجام می دهد. عباراتی مانند «تو خیلی باهوشی»، «تو بهترین بچه دنیا هستی» یا «تو همیشه همه چیز رو عالی انجام می دی» معمولاً نتیجه ای معکوس دارند. این گونه تشویق ها باعث می شوند که کودک احساس کند باید همواره در برابر انتظارات بالا و بی پایان از خود عمل کند، حتی زمانی که نتایج حاصل از تلاش هایش از سطح توقعات والدین پایین تر باشد.

تشویق رفتاری، بر خلاف تشویق شخصیتی، توجه کودک را به تلاش های او جلب می کند. عباراتی مانند «خیلی خوب تلاش کردی که این مسئله رو حل کنی» یا «دیدم چقدر برای این کار زحمت کشیدی» کودک را تشویق می کنند که به خود و تلاش هایش ارزش بدهد، نه فقط به نتیجه. این نوع تشویق به کودک این پیام را می دهد که «تلاش کردن» مهم تر از «نتیجه نهایی» است، بنابراین او به جای تمرکز بر کمال گرایی و ترس از اشتباه، به تلاش های خود ادامه می دهد و از اشتباهات خود به عنوان فرصتی برای یادگیری استفاده می کند.

نقش ثبات در تشویق کودک چقدر اهمیت دارد

بی ثباتی در تشویق منجر به سردرگمی کودک می شود

بی ثباتی در تشویق، یکی از اصلی ترین اشتباهات والدین است که می تواند موجب سردرگمی کودک شود. وقتی کودک یک روز برای یک رفتار خاص تشویق می شود و روز دیگر بدون توجه یا حتی با سرزنش مواجه می شود، نمی داند چه انتظاری از او می رود. این رفتار متناقض نه تنها موجب سردرگمی کودک می شود، بلکه ممکن است او به این نتیجه برسد که هیچ چیز در نظر والدینش قابل قبول نیست و این می تواند اعتماد به نفس او را تحت تاثیر قرار دهد.

والدین باید برای تشویق کودک خود از ثبات استفاده کنند و انتظارات روشن و واضحی از او داشته باشند. اگر به طور مثال کودک در انجام تکالیف مدرسه موفقیت هایی دارد، باید تشویق ها و حمایت های مستمر دریافت کند تا احساس کند که عملکرد مثبت او مورد توجه قرار می گیرد و این امر ادامه دار خواهد بود. از سوی دیگر، اگر رفتار کودک غیرقابل قبول باشد، باید برخورد واضح و متناسبی انجام شود. این ثبات در برخورد با کودک کمک می کند تا او مرزهای درست و غلط را درک کند و به راحتی به رفتارهای مثبت ترغیب شود.

پاداش مادی در مقابل تشویق کلامی کدام بهتر است

پاداش زیاد، انگیزه درونی را از بین می برد

در بسیاری از موارد، والدین برای تشویق کودک به انجام کارهای خاص از پاداش های مادی استفاده می کنند. این پاداش ها می تواند شامل پول، خوراکی، یا هر نوع هدیه دیگری باشد. اگر این پاداش ها به طور مداوم به عنوان ابزاری برای انگیزش استفاده شوند، کودک دیگر برای انجام کارها تنها به دنبال پاداش مادی خواهد بود و انگیزه درونی او برای تلاش و پیشرفت از بین می رود.

تشویق های کلامی و عاطفی، بر خلاف پاداش های مادی، انگیزه درونی کودک را تقویت می کنند. زمانی که کودک به خاطر تلاش های واقعی خود مورد تایید قرار می گیرد و درک می کند که ارزشش به دلیل خود او است، انگیزه درونی اش تقویت می شود. این نوع تشویق به کودک کمک می کند تا در آینده به جای وابستگی به پاداش های بیرونی، انگیزه خود را برای رسیدن به اهدافش از درون پیدا کند.

تشویق های مقایسه ای آری یا خیر

مقایسه با دیگران اعتمادبه نفس کودک را تخریب می کند

یکی از اشتباهات خطرناک والدین، مقایسه کودک با دیگران است. جملاتی مانند «ببین خواهرت چقدر خوب کاراشو انجام می ده»، «چرا تو مثل دوستت این طور موفق نیستی؟»، به کودک پیام می دهند که ارزش او فقط به مقایسه با دیگران تعیین می شود. این نوع مقایسه ها نه تنها اعتماد به نفس کودک را کاهش می دهند، بلکه باعث می شوند او احساس کند که هیچ وقت نمی تواند به حد استانداردهای والدین برسد.

کودکان باید یاد بگیرند که ارزش گذاری به خودشان تنها به مقایسه با دیگران بستگی ندارد. هر کودک توانایی ها و استعدادهای خاص خود را دارد که باید درک و تشویق شوند. مقایسه ها در نهایت باعث بروز حسادت، خودکم بینی و رقابت ناسالم می شوند. بنابراین، والدین باید تشویق ها را فقط بر اساس پیشرفت های خود کودک و در نظر گرفتن شرایط فردی او انجام دهند.

تأثیر لحن و زبان بدن در تشویق کودک

چگونه بدون کلمات هم می توان کودک را تشویق کرد

لحن صدای والدین و زبان بدن در هنگام تشویق کودکان می تواند تأثیر بسیار زیادی بر روی اثرگذاری تشویق ها داشته باشد. زمانی که والدین با لحن گرم، محبت آمیز و صادقانه به کودک خود تحسین می کنند، این حس در کودک منتقل می شود که مورد محبت و توجه قرار دارد. در مقابل، اگر تشویق ها با لحن سرد یا بی روح بیان شوند، ممکن است کودک نتواند به طور کامل آن ها را درک کند و اثرگذاری آن ها کم شود.

همچنین زبان بدن مانند لبخند، تماس چشمی و آغوش گرفتن، تأثیر زیادی بر انتقال احساسات مثبت به کودک دارد. والدین باید مراقب باشند که تنها کلمات را به کار نبرند بلکه احساسات واقعی خود را از طریق رفتارشان به کودک منتقل کنند. این نوع تشویق نه تنها باعث افزایش اعتماد به نفس کودک می شود، بلکه روابط عاطفی بین والدین و کودک را نیز تقویت می کند.

سوالات متداول اشتباهات رایج والدین در تشویق کودکان 

آیا تشویق باید فقط برای نتایج خوب باشد یا برای تلاش هم مهم است؟

تشویق تنها برای نتایج نهایی نیست، بلکه تاکید اصلی آن باید بر تلاش، پیشرفت و پشتکار کودک باشد. هنگامی که والدین فقط نتایج نهایی را تشویق می کنند، کودک یاد می گیرد تنها زمانی ارزشمند است که موفقیت های خاصی کسب کند، و این می تواند باعث اضطراب و ترس از شکست شود. در مقابل، وقتی والدین تلاش ها، استقامت و حتی شکست هایی را که منجر به یادگیری شده اند تشویق می کنند، کودک احساس امنیت می کند و اعتماد به نفس بیشتری برای تجربه کردن، یادگیری و رشد پیدا می کند. این نوع تشویق پایه گذار انگیزه ی درونی قوی و عزت نفس بالا در کودک است.

نقش لحن والدین در تشویق کودک چقدر مهم است؟

لحن والدین در هنگام تشویق اهمیت بسیاری دارد و می تواند تأثیر عمیقی بر احساس کودک بگذارد. تشویق اگر با لحنی صمیمی، گرم و صادقانه همراه باشد، کودک آن را واقعی و ارزشمند تلقی می کند. اما اگر لحن خشک، بی احساس یا مصنوعی باشد، ممکن است کودک آن را نپذیرد یا احساس کند تشویق فقط از سر اجبار یا وظیفه است. لحن مناسب نه تنها پیام تشویق را به خوبی منتقل می کند، بلکه حس امنیت و عشق را نیز در دل کودک تقویت می کند.

آیا تشویق بیش از حد ممکن است کودک را مغرور یا خودشیفته کند؟

بله، اگر تشویق ها بی اساس، اغراق آمیز یا بی ارتباط با واقعیت باشند، ممکن است کودک دچار نوعی غرور یا خودبزرگ بینی شود. این اتفاق زمانی رخ می دهد که کودک دائماً بدون توجه به عملکرد واقعی اش مورد تمجید قرار می گیرد و تصور می کند همیشه بهتر از دیگران است. برای پیشگیری از این وضعیت، والدین باید تشویق هایی واقعی، متناسب با رفتار و تلاش کودک و بدون بزرگ نمایی ارائه دهند تا کودک بین اعتماد به نفس سالم و خودشیفتگی تمایز قائل شود.

بهترین زمان برای تشویق کودک چه زمانی است؟

بهترین زمان برای تشویق کودک، بلافاصله پس از مشاهده ی رفتار یا تلاش مطلوب اوست. تشویق به موقع باعث ارتباط بهتر بین رفتار مثبت و پاداش می شود و تأثیر عمیق تری بر ذهن کودک می گذارد. همچنین، تشویق های غیرمنتظره و کوچک در طول روز، بدون نیاز به دستاوردهای بزرگ، می توانند باعث ایجاد حس ارزشمندی دائمی در کودک شوند. توجه داشته باشید که انتظار کشیدن برای موفقیت های بزرگ جهت تشویق، ممکن است کودک را از انگیزه های کوچک روزمره محروم کند.

چگونه می توان از تشویق به عنوان ابزاری برای آموزش استفاده کرد؟

تشویق می تواند ابزار قدرتمندی برای آموزش رفتارهای صحیح باشد، اگر به درستی مورد استفاده قرار گیرد. والدین می توانند هر بار که کودک رفتاری مثبت انجام می دهد، مانند همکاری، همدلی یا حل مسئله، با استفاده از تشویق های کلامی، لمسی یا رفتاری، آن عمل را تقویت کنند. این روش باعث یادگیری تدریجی رفتارهای سالم و تکرار آن ها می شود. علاوه بر این، تشویق باید با توضیح همراه باشد تا کودک بفهمد دقیقاً به خاطر چه رفتاری مورد تحسین قرار گرفته است.

جمع بندی :

تشویق کودک می تواند ابزاری بسیار قدرتمند و مثبت در فرآیند تربیت باشد، به شرطی که به درستی و در حد اعتدال انجام گیرد. افراط و تفریط در تشویق به راحتی می تواند منجر به آسیب های روانی و رفتاری در کودک شود. والدین باید یاد بگیرند که تشویق ها باید معنادار و مرتبط با تلاش ها و پیشرفت های واقعی کودک باشند و از مقایسه یا تشویق های بی دلیل اجتناب کنند. از طرف دیگر، کم تشویقی نیز می تواند موجب کاهش انگیزه و اعتماد به نفس کودک شود. بنابراین، درک این نکته که تشویق باید با هدف تقویت انگیزه درونی کودک انجام گیرد، بسیار مهم است.

مطالعه بیشتر